etyka

Między sprawiedliwością a miłosierdziem. Porównanie amerykańskiej i rosyjskiej wersji Dwunastu gniewnych ludzi

Dr Paweł Jabłoński

Uniwersytet Wrocławski

Abstrakt w języku polskim: Celem artykułu jest tematyzacja dwóch różnych typów postaw wobec prawa – które w nawiązaniu do M.J. Siemka i L.L. Fullera określam mianem „wschodniej” i „zachodniej”. Zadanie to realizowane jest przez porównawczą interpretację dwóch znanych filmów – tj. Dwunastu gniewnych ludzi (reż. S. Lumet, USA 1957) oraz rosyjski wersji obrazu Lumeta – 12 (reż. N. Michałkow, 2007). Staram się pokazać, że jakkolwiek dzieła te przedstawiają podobne historie, to zachodzą między nimi istotne różnice dotyczące sposobu postrzegania prawa. W wersji amerykańskiej prawo jest systemem mechanizmów, które realnie działają i które traktowane są poważnie. W wersji rosyjskiej prawo stanowi w dużym stopniu coś pozornego, co w rzeczywistości musi być zastąpione przez etykę.

Słowa kluczowe: prawo, szacunek dla prawa, etyka, „Zachód”, „Wschód”, sprawiedliwość, miłosierdzie

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(26)/2021, s. 45-61.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.1.45

Ściągnij plik: Invalid download ID

Liczba ściągnięć: Invalid download ID.

Krótka historia brytyjskiej Krytycznej Konferencji Prawniczej albo o odpowiedzialności krytyka

Prof. dr Costas Douzinas

Birkbeck, Uniwersytet Londyński

Abstrakt w języku angielskim: General jurisprudence is a type of thinking about law and the social bond developed by British critical legal scholars. Returning to the classical concerns of (legal) philosophy, it examines the legal aspects of social reproduction both inside and outside state law, treating posited law as a part of wider legality. It brings back to the centre the aesthetic, ethical and material aspects of legality, as well as includes the political economy of law, the legal constructions of subjectivity and the ways in which gender, race or sexuality create forms of identity both disciplining bodies and offering sites of resistance. The British Critical Legal Conference (CLC) is a school of thought committed to a plurality of theoretical approaches to law and to radical politics. The first CLC took place in 1985 and has taken place annually without interruption since. The CLC has introduced a number of themes, approaches and strategies unknown or dismissed by mainstream scholarship, including semiotics, rhetoric, literature, aesthetics and psychoanalysis. A variety of critical schools, such as postmodernism, phenomenology, postcolonialism, critical race, feminism, queer theory, art theory and history, the ethics of otherness, the ontology of plural singularity, the critique of biopolitics and post–politics have been pioneered in the CLC.

Słowa kluczowe: krytyczne studia nad prawem, estetyka, etyka, Brytyjska Krytyczna Konferencja Prawnicza

Język artykułu: polski
Tłumaczenie: Rafał Mańko

Opublikowano: Numer 1(8)/2014, s. 5-17

Ściągnij plik: Download

Liczba ściągnięć: 80

O trzech granicach władzy prawniczej

Dr Paweł Jabłoński, Dr Przemysław Kaczmarek

Uniwersytet Wrocławski

Abstrakt w języku angielskim: According to the initially assumed concept of limitations of lawyers’ power the most important elements of those limitations are: legal text, legal culture, and ethics. This structure is characterized by the relations where the anterior element defines the framework of the latter, i. e. text affects legal culture and ethics, while legal culture affects ethics. However, exceptions apply where the latter element might lead to the collapse of the framework of the primary factor (for instance, interpretation contra legem based on axiological argumentation). The aforementioned structure of limitations of legal power is complemented by interaction of various other elements, such as social expectations, political entanglement (depending on the extent to which it is not consumed by ethics) and non-judicial expertise.

Słowa kluczowe: granice władzy prawniczej, tekst prawny, kultura prawna, etyka

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(6)/2013, s. 93-108.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 77

Formalizm w stosowaniu prawa a etyka na przykładzie prawnych regulacji ochrony środowiska

Mgr inż. Adrian Zając

Uniwersytet Wrocławski

Abstrakt w języku polskim: Tekst dotyczy problematyki formalizmu w stosowaniu prawa jako wieloaspektowego problemu badawczego. W niniejszym ujęciu najważniejszym punktem odniesienia jest etyka, w związku z czym autor pracy uznał za szczególnie doniosłe próbę odpowiedzi na pytanie – czy formalizm w stosowaniu prawa jest etyczny? Samo zagadnienie stosowania prawa ujęte zostało natomiast w dwóch koncepcjach – jako faktyczne przeżycia urzędników pełniących rolę organu administracji publicznej, jak i teoretycznego modelu tego zjawiska. Przy czym za dominującą uznano problematykę przeżyć podmiotów konstytuujących organ stosowania prawa. W tym też obszarze na przykładzie konkretnych regulacji prawnych z zakresu ochrony środowiska przedstawiono problematykę formalizmu i skutki, do których formalizm może prowadzić. Konkluzje pracy prowadzą do wniosku, że postawa formalistyczna opiera się na braku dbałości o tekst prawny, a zatem niestaranności w procesie odtwarzania woli nadawcy komunikatu prawnego. Działanie takie przedstawione jest jako nieetyczne, mogące powodować nieuzasadnione aksjologią danej regulacji prawnej negatywne skutki w życiu jednostki, będącej stroną postępowania.

Słowa kluczowe: etyka, stosowanie prawa, formalizm, prawo ochrony środowiska

Język artykułu: polski

Data otrzymania: 06.06.2017
Data akceptacji: 08.09.2017

Opublikowano: Numer 1(16)/2018, s. 83-93.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 66

O strukturze intuicji normatywnych: uniwersalna gramatyka moralna

Mgr Maciej Próchnicki

Uniwersytet Jagielloński

Abstrakt w języku polskim: Celem artykułu jest krytyczne scharakteryzowanie nowego, interdyscyplinarnego nurtu badań nad moralnością, określanego jako uniwersalna gramatyka moralna, oraz przedstawienie jego znaczenia dla nauk prawnych. Przedstawiciele tego programu badawczego, tacy jak John Mikhail i Marc Hauser powołują się na uczynioną przez Johna Rawlsa analogię lingwistyczną, tj. porównanie moralności do języka oraz propozycję badania jej w sposób podobny do paradygmatu językoznawstwa generatywnego Noama Chomsky’ego.

Zdaniem gramatyków moralnych moralność, podobnie jak język, osadza się na wrodzonych, uniwersalnych kompetencjach poznawczych, wspólnych wszystkim ludziom. Pewne świadectwa na rzecz tej tezy pochodzą z rozmaitych dyscyplin naukowych, takich jak psychologia rozwojowa, neurobiologia, antropologia, czy logika, jednak argumenty te są przez krytyków uważane za słabe i niekonkluzywne.

W artykule podjęto próbę oceny, na ile trafna i użyteczna może być analogia lingwistyczna, a także wytyczenia jej granic, m. in. poprzez przedstawienie kilku najistotniejszych elementów teorii N. Chomsky’ego i próby ich adaptacji dla systemów norm społecznych, takich jak moralność, czy prawo. Pierwszym argumentem, który zbliżać ma moralność do języka, jest tzw. niedostatek bodźca (poverty of the stimulus), opierający się na założeniu, że klasyczne mechanizmy uczenia się nie wyjaśniają fenomenu nabywania reguł językowych i moralnych. Wśród innych elementów teorii N. Chomsky’ego przetworzonych na potrzeby analizy moralności, odnaleźć można próbę scharakteryzowania moralności jako systemu zasad i parametrów (principles and parameters), podziału na moralność wewnętrzną i zewnętrzną oraz kompetencję i wykonanie, a także założenie, że istnieje wyspecjalizowany moduł umysłowy, odpowiedzialny za jej realizację.

Badania prowadzone w obrębie uniwersalnej gramatyki moralnej mogą mieć istotne znaczenie dla nauk prawnych. Po pierwsze, założenia przyjmowane przez ten nurt badawczy można postrzegać jako próbę konstrukcji nowoczesnej, znaturalizowanej teorii prawa natury, która ma oprzeć się na naukach empirycznych. Co więcej, celem badaczy jest jak najpełniejsze scharakteryzowanie takich pojęć, jak np. wina, czyn, zobowiązanie, czy szkoda, i w efekcie próbę ich schematyzacji w ramach rozwiniętej logiki deontycznej, a także ukazanie źródeł intuicji z nimi związanych poprzez badania dotyczące nie tylko ich podłoża biopsychologicznego, ale również antropologię prawa, czy komparatystykę prawniczą.

Słowa kluczowe: etyka, filozofia prawa, językoznawstwo generatywne, psychologia moralności, filozofia umysłu, kognitywistyka, Noam Chomsky

Język artykułu: polski

Data otrzymania: 02.10.2016
Data akceptacji: 28.11.2016

Opublikowano: Numer 1(14)/2017, s. 102-114.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 93