Archiwum
Filozofii Prawa
i Filozofii Społecznej

Journal of the Polish Section of IVR (ISSN:2082-3304)

IVR

Rola wartości w interpretacji prawa. Ujęcie normatywne

Prof. US dr hab. Olgierd Bogucki

Uniwersytet Szczeciński

Abstrakt w języku polskim: Artykuł przedstawia i analizuje pewną teorię wartości i ich roli w interpretacji prawnej. W artykule teoria ta została nazwana „składnikową” teorią wartości. Zgodnie z tą teorią wartości w prawie tworzą struktury oparte na ocenach globalnych – kompleksowych sądach aksjologicznych uwzględniających wszystkie istotne w danym przypadku wartości i stopnie ich realizacji. Podstawowym twierdzeniem teorii jest twierdzenie o izomorfii między globalną oceną a treścią normy prawnej. „Składnikowa” teoria wartości stanowi podstawę normatywnego modelu interpretacji. Zgodnie z tym modelem interpretator powinien zrekonstruować ocenę globalną i wybrać jeden możliwy wynik interpretacji – jedną normę postępowania – która będzie najbardziej spójna z tą oceną. Aby zrekonstruować wspomnianą ocenę globalną interpretator powinien uwzględnić tekst prawny, orzecznictwo i doktrynę, materiały legislacyjne i domniemanie interpretacyjne.

Artykuł rekonstruuje filozoficzne założenia wspomnianej teorii i modelu. Artykuł wskazuje, że podstawową wartością wskazanego modelu normatywnego jest intersubiektywność interpretacji prawnej jako element praworządności. W artykule wskazano również, że opisana teoria i model są oparte na pozytywizmie prawniczym, ale mają również znaczące powiązania z hermeneutyką prawniczą, Dworkina teorią prawa oraz argumentacyjnymi ujęciami prawa. Ponadto, opisana teoria wydaje się również zakładać słabą współmierność wartości.

Słowa kluczowe: interpretacja prawa, teoria prawa, filozofia prawa, aksjologia

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 2(23)/2020, s. 96-108.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2020.2.96

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 75

Zasada nullum crimen sine lege jako źródło poszukiwania językowej granicy wykładni prawa karnego?

Prof. UŚ dr hab. Sławomir Tkacz

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Abstrakt w języku polskim: Zasada nullum crimen sine lege uznawana jest współcześnie za standard państwa prawnego. Doktryna wiąże z nią postulat zakazu stosowania analogii i wykładni rozszerzającej przepisów prawa na niekorzyść sprawcy. Punktem wyjścia prowadzonych rozważań jest wskazanie, że teksty przepisów karnych mają różny charakter. Z uwagi na to należy postawić pytanie o charakter wymienionych postulatów w odniesieniu do rozmaitych przepisów. Odrębny problem stanowi kwestii rozróżnienia sytuacji wnioskowania w drodze analogii oraz wykładni prawa. Prowadzone rozważania mają na celu odpowiedzieć na pytanie o to, czy zasada nullum crimen sine lege pozwala na ustalenie językowej granicy wykładni prawa karnego. Jeżeli tak jest, to jakie zakresy aktywności interpretacyjnej są w jej ramach dopuszczalne. Prowadzone analizy ilustrują przykłady z zakresu orzecznictwa karnoprawnego. Artykuł ma skłonić do refleksji nad dopuszczalnymi granicami wykładni prawa karnego, o ile takie granice można określić. Prowadzone rozważania kończą konkluzje o charakterze ogólnym.

Słowa kluczowe: nullum crimen sine lege, granice wykładni prawa, wykładnia prawa, prawo karne, teoria prawa

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 2(23)/2020, s. 81-95.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2020.2.81

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 71

Polityczność w polskiej analitycznej teorii prawa. Zarys problematyki

Dr Michał Stambulski

Uniwersytet Wrocławski

Abstrakt: Artykuł bada ujęcie problemu polityczności w polskiej analitycznej teorii prawa. Tematyka ta nie była bezpośrednim obiektem rozważań autorów zaliczanych do tej tradycji. Jednak problemy legitymizacji systemu prawnego, źródeł prawa oraz interpretacji konstytucji można uznać za problemy związane z politycznością. Zadaniem autora tworzą one problematykę polityczności w obrębie polskiej analitycznej teorii prawa. Teoria analityczna rozważając te problemu kreśli wizję pożądanego społeczeństwa. Otwarte przyznanie się do problematyki polityczności w teorii analitycznej otwiera nowe pole badawcze. Wymaga to jednak zmiany przyzwyczajeń teoretyków i teoretyczek prawa w obszarze używanego języka. Takie otwarcie niesie ze sobą konieczność wprowadzenia języka filozofii polityki w obręb prawoznawstwa i wypracowanie nowych kryteriów walidacji twierdzeń teoretycznych.

Słowa kluczowe: teoria prawa, polityczność, legitymizacja, źródła prawa, interpretacja konstytucji

Język artykułu: polski

Data otrzymania: 25.06.2018
Data akceptacji: 06.09.2018

Opublikowano: Numer 3(18)/2018, s. 64-73.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 49

Polityczność (teorii) wykładni prawa. Perspektywa neopragmatyzmu Stanleya Fisha

Mgr Jakub Łakomy

Uniwersytet Wrocławski

Abstrakt: W niniejszym artykule analizuję polityczność interpretacji i polityczność teorii interpretacji prawniczej z perspektywy neopragmatyzmu Stanleya Fisha. W pierwszej części tekstu definiuję pojęcie polityki i polityczności, zapożyczając się u Chantal Mouffe. Wyraźnie odróżniam polityczność, politykę i the policy; w mojej analizie wykorzystując pierwsze ujęcie (polityczność). W drugiej części artykułu charakteryzuję hermeneutyczny uniwersalizm, jako jedno z podejść do problematyki interpretacji prawniczej. W trzeciej części tekstu, po charakterystyce koncepcji wspólnot interpretacyjnych u Stanleya Fisha, wyprowadzam wnioski dotyczące politycznego charakteru wykładni prawa i teorii wykładni prawa. W ostatniej części tekstu zastanawiam się nad możliwościami budowy teorii interpretacji prawniczej, która uwewnętrzni inherentną polityczność wiedzy analizując koncepcję filozofii postanalitycznej, zaproponowanej w literaturze przez Andrzeja Batora.

Słowa kluczowe: teoria prawa, polityczność, neopragmatyzm, wspólnota interpretacyjna, hermeneutyczny uniwersalizm, interpretacja

Język artykułu: polski

Data otrzymania: 13.06.2018
Data akceptacji: 13.08.2018

Opublikowano: Numer 3(18)/2018, s. 24-37.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 154

Narracje prawne a spory prawnicze

Mgr Marta Dubowska, Dr hab. Adam Dyrda

Uniwersytet Jagielloński

Abstrakt: Celem tekstu jest zbadanie relacji między teoriami prawa i narracjami prawnymi oraz roli jaką pełnią one w sporach prawniczych. W pierwszej kolejności wyeksponowane zostaje zjawisko sporów teoretycznych w prawoznawstwie, które rozumiane są jako spory między rywalizującymi teoriami prawa. Wskazane zostają przy tym dwa podejścia do rozumienia „teorii”: węższe (tradycyjne, m.in. pozytywistyczne) oraz szersze (paradygmatycznym przykładem jest teoria Dworkina). Szersze rozumienie „teorii” pozostaje – gł. z uwagi na podstawę w pragmatyczno-holistycznej metodologii – w bliższych związkach z ideą „narracji” (metafora pisania powieści). Wydaje się jednak, że wciąż pewne istotne różnice między „teorią prawa” a „narracją prawną” pozostają, stąd dalsza część artykułu poświęcona zostaje ich problematyzacji. Na samym końcu dochodzi do porównania idei „sporów teoretycznych” z ideą „sporów narracyjnych” (w związku z zaproponowanym rozumieniem narracji prawnej).

Słowa kluczowe: teoria prawa, narracja prawna, metafora powieści, spory teoretyczne, spory narracyjne, Ronald Dworkin, holistyczny pragmatyzm

Język artykułu: angielski

Data otrzymania: 26.12.2017
Data akceptacji: 26.01.2018

Opublikowano: Numer 2(17)/2018, s. 47-59.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 88

Prawo, ekonomia, ludzkie działanie. Dyskusja nad zastosowaniem ekonomii behawioralnej do analizy prawa

Mgr Magdalena Małecka

Polska Akademia Nauk


Abstrakt w języku polskim: Od samego początku jego rozwoju, ambicją i celem ekonomicznego podejścia do prawa było i jest wprowadzenie do badań nad prawem ścisłych rygorów naukowych. W neoklasycznym podejściu do ekonomicznej analizy prawa zakłada się, że racjonalność podmiotów działających w kontekstach prawnych może zostać scharakteryzowana w taki sam sposób jak racjonalność homines economici. Ekonomia behawioralna i próby jej zastosowania do analizy prawa doprowadziły jednak do krytycznej rewizji osiągnięć podejścia neoklasycznego. Krytyka ta oparta była na interpretacji wyników eksperymentów testujących hipotezy wyprowadzane z neoklasycznych teorii. Wyniki przeprowadzonych eksperymentów pozwalają sformułować wniosek, że w wielu (prawnych) kontekstach ludzie zachowują się niezgodnie z przewidywaniami neoklasycznych modeli. Zwolennicy behawioralnej ekonomicznej analizy prawa twierdzą, że teorie neoklasyczne oparte są na tak wysoce nierealistycznych założeniach, że w wielu sytuacjach nie umożliwiają przewidzenia ludzkiego zachowania. Wyróżniam i analizuję trzy rodzaje zagadnień, których dotyczy powyższa dyskusja, a mianowicie: zagadnienia metodologiczne, filozoficzne oraz normatywne. Formułuję też uwagi krytyczne na temat argumentów podnoszonych w dyskusji, a w zakończeniu artykułu wspominam o stopniu realizacji postulatu „unaukowienia” badań nad prawem oraz omawiam znaczenie tego sporu dla możliwości uzasadnienia zastosowania teorii ekonomicznych do badań nad prawem.

Słowa kluczowe: behawioralna ekonomiczna analiza prawa, naukowe badanie prawa, teoria prawa, zagadnienia normatywne i metodologiczne

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(2)/2011, s. 15-28.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 116

Bibliografia:

  1. Arlen J., Comment: The future of behavioral economic analysis of law, “Vanderbilt Law Review” 1998/51.
  2. Bar-Gill O., The behavioral economics of consumer contracts, “Minnesota Law Review” 2007–2008/92.
  3. Blaug M., Metodologia ekonomii, Warszawa 1995.
  4. Faure M., van den Bergh R., Essays in law and economics, Antwerpen 1989.
  5. Friedman M., Essays in Positive Economics, Chicago 1953
  6. Friedman M., Essay on the Methodology of Positive Economics w: Friedman M., Essays in Positive Economics, Chicago 1953.
  7. Gigerenzer G., Adaptive thinking. Rationality in the real world, New York 2000.
  8. Guthrie Ch., Framing Frivolous Litigation: A Psychological Theory, “The University of Chicago Law Review” 2000/67.
  9. Issacharoff S., Can there be a behavioral law and economics?, “Vanderbilt Law Review” 1998/51.
  10. Jolls Ch., Sunstein C., Thaler R., A behavioral approach to law and economics, “Stanford Law Review” 1998/5.
  11. Jolls Ch., Sunstein C., Thaler R. , Theories and tropes: A reply to Posner and Kelman, “Stanford Law Review” 1997–1998/50.
  12. Kahneman D., Knetsch J.L., Thaler R., The Endowment Effects, Loss Aversion and Status Quo Bias, “Journal of Economic Perspectives” 1991/5.
  13. Langevoort D.C., Organized Illusions: A Behavioral Theory of Why Corporations Mislead Stock Market Investors (and Cause Other Social Harms), “University of Pennsylvania Law Review” 1997–1998/146.
  14. Meier S., Sprenger Ch., Impatience and Credit Behavior: Evidence from a Field Experiment, Fed. Reserve Bank of Boston, Working Paper No. 07–03, 2007.
  15. Nowak L., Wstęp do idealizacyjnej teorii nauki, Warszawa 1977.
  16. Posner R., Frontiers of Legal Theory, Cambridge (Mass.)-London 2001.
  17. Rabin M., Incorporating Fairness into Game Theory and Economics, “American Economic Review” 1993/83.
  18. Rachlinski J.J., A Positive Psychological Theory of Judging in Hindsight, “The University of Chicago Law Review” 1998/2.
  19. Simon H., Models of bounded rationality, MIT Press 1982.
  20. Tversky A., Kahneman D., Prospect theory: an analysis of decision under risk, „Econometrica” 1979/47.
  21. Ulen T., The growing pains of behavioral law and economics, “Vanderbilt Law Review” 1998/51.

W poszukiwaniu ukrytej natury – rodzaje naturalne a język prawa

Mgr Bartosz Janik

Uniwersytet Jagielloński


Abstrakt w języku polskim: W literaturze teoretycznoprawnej pojawiają się koncepcje które w spójny sposób chcą łączyć rodzaje naturalne z semantyką języka prawnego (M. Moore, D. Brink, N. Stavropoulos). Motywacją dla tworzenia takich teorii jest chęć uzyskania takiej semantyki dla języka prawnego która będzie realistyczna. Semantyka taka ma umożliwić sformułowanie koncepcji zdeterminowania lub obiektywności. Bardzo często, wobec oczywistego zarzutu kierowanego do takich teorii, że terminy prawne nie korespondują z żadnymi obiektami w świecie, liberalizuje się pojęcie istnienia obiektów dla danej teorii. Celem niniejszego artykułu będzie analiza takich koncepcji oraz próba pokazania, że z natury terminów prawnych wprost wynika niemożliwość budowy obiektywnego dyskursu dla takich terminów (gdzie obiektywność rozumiana jest jako obiektywność w sensie naukowym). Niezależnie od tego, możemy formułować dyskurs który będzie obiektywny, ale obiektywność dyskursu będzie pochodziła raczej od metod konstruowania jego obiektów a nie od (niezależności) ich natury.

Słowa kluczowe: rodzaje naturalne, esencjalizm, teoria prawa, realizm

Język artykułu: polski

Data otrzymania: 02.10.2016
Data akceptacji: 13.11.2016

Opublikowano: Numer 1(14)/2017, s. 66-73.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 87