Archiwum
Filozofii Prawa
i Filozofii Społecznej

(ISSN: 2082-3304)

IVR

Materiały legislacyjne jako narzędzie rozwiązywania gramatycznych problemów wykładni prawa

Dr hab. Agnieszka Bielska Brodziak, Dr Mateusz Zeifert

Uniwersytet Śląski

Abstrakt: W pierwszej kolejności w tekście zaprezentowano narzędzie interpretacyjne, jakim są materiały pochodzące z procesu legislacyjnego (materiały legislacyjne, historia legislacyjna), wraz z podnoszonymi w teorii prawa argumentami za i przeciwko ich wykorzystaniu w tym charakterze. Problematyka ta zostaje następnie odniesiona do specyficznego rodzaju problemów interpretacyjnych, jakim są problemy wynikające z budowy gramatycznej przepisów prawa. Autorzy omawiają kolejno pięć kazusów, w których polskie sądy sięgają do materiałów legislacyjnych w celu rozwiązania wątpliwości powodowanych przez składnię zdania, użyte w nim spójniki czy interpunkcję. Zapadłe w nich rozstrzygnięcia są niejednorodne – sięgając po materiały legislacyjne sądy konfrontują się z różnymi innymi narzędziami i wartościami (np. słowniki językowe, logika formalna, ratio legis przepisu, zasady procedury legislacyjnej). Wyniki tej konfrontacji wypadają rozmaicie. W efekcie zaprezentowane orzeczenia stanowią dobrą ilustrację różnorodności zagadnień związanych z teoretycznymi i praktycznymi aspektami wykorzystywania materiałów legislacyjnych w procesie wykładni prawa.

Słowa kluczowe: historia legislacyjna, materiały legislacyjne, wykładnia prawa, problemy gramatyczne

Język artykułu: angielski

Data otrzymania: 02.10.2017
Data akceptacji: 15.12.2017

Opublikowano: Numer 2(17)/2018, s. 18-34.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 11

O możliwych zastosowaniach myśli Paula Ricoeura w teorii prawa

Dr Marcin Pieniążek

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Abstrakt w języku angielskim: The paradigm of legal positivism, historically the most important attempt at turning law into science, has been subject to thorough criticism in past decades. The criticism has concerned the most important features of legal positivism, and especially the assumption of separation of law and morality, the dogma of statue being the only source of law, and the linguistic methods of interpreting legal texts. With a crisis of the positive paradigms, the demand for new, humanistic grounds for analysing philosophical and legal questions is intensifying. This is the reason for this article’s attempt to point to the application of Paul Ricoeur’s achievements to the key questions of the philosophy of law. It must be emphasised that his works, and especially Soimême comme un autre, may serve as a foundation for a philosophy of law rejecting the problematic claims about the dualism of being and obligation, the distinction of descriptive and prescriptive languages, and also the separation of law and morality. Thanks to this, the legal topos pacta sunt servanda (agreements must be kept) finds a reinforcement in the ontology of the subject applying law and can be understood as an ethically significant pattern of identity of the self. Equally fruitful seems the possibility of combining the questions of the ontology of the subject applying law with the question of a legal text and its interpretation. The assumption of Ricoeur’s perspective leads to a reduction in the distance between the legal text and its addressee, emphasised by the critics of legal positivism. This rapprochement becomes possible thanks to the connection of the question of the narrative that a legal text is with the question of narrativisation of the subject (i.e. the interpreter of a legal text), being itself in the ipse sense, i.e. applying the law.

Słowa kluczowe: Paul Ricoeur, pozytywizm prawniczy, wykładnia prawa

Język artykułu: angielski

Opublikowano: Numer 1(10)/2015, s. 79-88

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 20

Czy amerykańska jurysprudencja posiada reguły interpretacji Konstytucji?

Dr Anna Tomza

Uniwersytet Łódzki

Abstrakt w języku angielskim: The most discussed issue in the theory of law is the problem of its interpretation, and main question in this topic is – how to make a proper interpretation? The American common-law, opposite the European theory of law, seems not to have general rules of interpretation, but only the idea of proper interpretation. Also the methodology of statutory interpretation is some kind of the judge-made law. As Henry M. Hart said „The hard truth of the matter is that American courts have no intelligible, generally accepted, and consistently applied theory of statutory interpretation”. According to this, currently the question focuses on finding the generally rules of interpretation, which should be some kind of canons of the statutory interpretation. This article tries to give the answer to the question: „if American jurisprudence has any rules of interpretation of law?”.

Słowa kluczowe: jurysprudencja amerykańska, wykładnia prawa, reguły interpretacyjne, konstytucja

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 2(9)/2014, s. 125-133

Ściągnij plik: Download

Liczba ściągnięć: 14

O sposobach pojmowania twórczego charakteru interpretacji

Dr Olgierd Bogucki

Uniwersytet Szczeciński

Abstrakt w języku angielskim: The purpose of this paper is to analyse the notion of creative interpretation (of any text, especially creative interpretation of a legal text). The author points out that there are two different meanings of the expression “creative interpretation”. The first one can be called “ontological” and the second one – “methodological”. A given interpretation is ontologically creative when it creates a new object (which is a new meaning of some sort) and it is methodologically creative when it is established without applying any rules. Different theoretic approaches to legal interpretation presuppose different relations between ontological creativeness and methodological creativeness. The article explores some of them. The main thesis of the article is that when we say that a given interpretation is ontologically creative, we do not need to say it is methodologically creative (and vice versa).

Słowa kluczowe: interpretacja prawa, wykładnia prawa, interpretacja twórcza ontologicznie, interpretacja twórcza metodologicznie

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(6)/2013, s. 21-33.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 14

Prawne bazy danych i ich funkcje w procesie wykładni i stosowania prawa

Dr Wiesław Staśkiewicz, Prof. dr hab. Tomasz Stawecki

Uniwersytet Warszawski

Abstrakt w języku polskim: Artykuł podejmuje zagadnienie wpływu szeroko rozpowszechnionej praktyki korzystania z prawniczych baz danych w polskiej praktyce sądowej. Niezależnie od niezaprzeczalnie pozytywnych efektów rozwoju cywilizacji elektronicznej, w tekście rozważane są negatywne skutki korzystania z baz danych. Wynika to z konfliktu między możliwościami oferowanymi przez najnowszą technologię w postaci łatwego dostępu do tekstów prawnych, komentarzy i tysięcy wyroków sądowych – a wyjątkowym doświadczeniem historycznym judykatury w byłym państwie komunistycznym, metodami wykładni prawa opartymi na pozytywizmie prawniczym oraz dominacją sylogistycznego modelu stosowania prawa. Wszystko to powoduje dysfunkcyjność prawniczych baz danych. Powstaje rodzaj „hybrydowej wykładni prawa”, będącej z jednej strony kombinacją spuścizny, skutków transformacji gospodarki i systemu, a także nowych reguł prawa, z drugiej zaś strony ideologii związanej decyzji sądowej. Natura „hybrydowej wykładni prawa” przejawia się w niezliczonej liczbie cytowanych orzeczeń sądowych i komentarzy dostępnych w bazach danych, przy braku szerszego teoretycznego namysłu. W braku argumentów powoływanie się na orzeczenie staje się podstawą dla rozstrzygnięcia sprawy. Pytanie, czy możliwości oferowane przez elektroniczne bazy danych spowodują, że tego rodzaju wykładnia przerodzi się w nową formę retoryki prawnej, czy też pozostanie jedynie środkiem adaptacji dyskrecjonalnej władzy sędziowskiej do doktryny pozytywistycznej, a tym samym sofizmatem z okresu transformacji, pozostaje otwarte.

Słowa kluczowe: prawne bazy danych, wykładnia prawa, hybrydowa wykładnia prawa, pozytywizm prawniczy, sylogistyczny model stosowania prawa

Język artykułu: angielski

Opublikowano: Numer 1(4)/2012, s. 84-105.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 15

Historia pewnego przypisu. Próba rekonstrukcji dyskusji Hansa Kelsena z Jerzym Wróblewskim

Mgr Monika Zalewska

Uniwersytet Łódzki

Abstrakt w języku polskim: Artykuł jest próbą rekonstrukcji dyskusji Hansa Kelsena z Jerzym Wróblewskim. Bazą dla artykułu są trzy przypisy z Ogólnej teorii norm Hansa Kelsena, w których autor ten rozważa takie kwestie jak znaczenie normy prawnej oraz interpretację prawa. Rekonstrukcja prowadzi do wniosku, że jeśli traktować argumentację Kelsena jako krytykę teorii Jerzego Wróblewskiego, to nie ma ona uzasadnionych podstaw, albowiem jej sednem nie jest wskazanie niespójności i słabości tejże teorii, ale jest ona prowadzona z punktu widzenia czystej teorii prawa, która sama cierpi niekiedy na brak spójności. Co za tym idzie proponuje się odmienne podejście do interpretacji tych przypisów, tj. traktowanie ich jak pewnego rodzaju naukowego świadectwa i jako narzędzia, które ma na celu udoskonalenie czystej teorii prawa. Co więcej, zauważyć należy, że Hans Kelsen interesował się nie tyle wątkami marksistowskimi obecnymi w teorii Jerzego Wróblewskiego, ale tymi jej elementami, które ze względu na ich wagę są po dziś dzień dyskutowane.

Słowa kluczowe: Hans Kelsen, Jerzy Wroblewski, wykladnia prawa, normatywizm

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(2)/2011, s. 75-85.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 48

Bibliografia:

  1. Adomeit K., Der Begriff der Rechtsnorm, „Schriftenreihe des Hans Kelsen-Institutes”, Band 7, Wiedeń 1982.
  2. di Bernardo G., Normative Structures of the Social World, Rodopi 1988
  3. Ebenstein W., The Pure Theory of Law: Demythologizing Legal Thought, „California Law Review” 1971/59.
  4. Fritzsche T., Die Reine Rechtslehre im Lichte des Kritischen Rationalismus, „Schriftenreihe des Hans Kelsens – Instituts”, Band 23, Wiedeń 2002.
  5. Kelsen H., Allgemeine Theorie der Normen, Wiedeń 1979
  6. Kelsen H., Hauptprobleme der Staatsrechtslehre, Scienta Aalen 1960.
  7. Kelsen H., Reine Rechtslehre, Wiedeń 1960.
  8. Kucsko-Stadlmayer G., Rechtsnormbegriff und Arten der Rechtnormen, „Schriften des Hans Kelsen – Instituts”, Band 18, Wiedeń 1992.
  9. Opałek K., Norm, Wert, und Werturteil, „Schriftreihe des Hans Kelsen – Institutes” Band 7, Wiedeń 1982.
  10. Paulson S.L., An Empowerment Theory of Legal Norm, „Ratio Iuris” 1988/1.
  11. Paulson S.L., Litschewsky-Paulson B., Normativity and Norms, Oxford 1998.
  12. Paulson S.L., Stolleis M., Hans Kelsen Staatslehrer und Rechtstheoretiker des 20. Jahrhunderts, Mohr Siebeck 2005.
  13. Paulson S.L., Zwei radykale Objektivirungsprogramme In der Rechtslehre Hans Kelsens, w: Paulson S.L., Stolleis M., Hans Kelsen Staatslehrer und Rechtstheoretiker des 20. Jahrhunderts, Mohr Siebeck 2005.
  14. Raz J., The Purity of the Pure Theory, „Revue Internationale de Philosophie” 1981/138.
  15. Schreirer F., Rechtsnorm und Rechtssatz, „Schriftenreihe des Hans Kelsen – Institutes”, Band 7, Wiedeń 1982.
  16. Schreirer F., Rechtsnorm und Rechtssatz, „Schriftenreihe des Hans Kelsen – Institutes”, Band 7, Wiedeń 1982.
  17. Wróblewski J., Cognition of Norms and Cognition Through Norms, w: di Bernardo G., Normative Structures of the Social World, Rodopi 1988.
  18. Wróblewski J., Semantic Basis of the Theory of Legal Interpretaton, „Logique at Analyse” 1963/21–24.
  19. Wróblewski J., The Problem of the Meaning of the Legal Norm, „Österreiches Zeitschrift Für Öffentliches Recht” 1964/3–4.

Monografia Jarosława Wyrembaka „Zasadnicza wykładnia znamion przestępstw. Pozycja metody językowej oraz rezultatów jej użycia” w perspektywie teoretycznoprawnej

Dr Agnieszka Bielska Brodziak, Dr Sławomir Tkacz

Uniwersytet Śląski w Katowicach


Język tekstu: polski

Opublikowano: Numer 1(1)/2010, s. 91-99.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 51

Bibliografia:

  1. Barak A., Purposive Interpretation In Law, Princeton 2007.
  2. Bielska-Brodziak A., Interpretacja tekstu prawnego na podstawie orzecznictwa podatkowego, Warszawa 2009.
  3. Dedecius K., Prawo a język, w: Stelmach J. (red.), Studia z filozofii prawa, Kraków 2003.
  4. Kozak A., Pojmowanie prawa w teorii wykładni, Wrocław 1997.
  5. Nowacki J., Analogia legis, Warszawa 1966.
  6. Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa, Warszawa 1969.
  7. Płeszka K., Uzasadnienie decyzji interpretacyjnych przez ich konsekwencje, Kraków 1996.
  8. Spyra T., Granice wykładni prawa, Kraków 2006.
  9. Stelmach J. (red.), Studia z filozofii prawa, Kraków 2003.
  10. Tobor Z., Bezstronność sędziego, „Przegląd Sądowy” 2005/6
  11. Tobor Z., Bielska-Brodziak A., Tkacz S., Kilka uwag o wykładni prawa karnego, „Studia Prawnicze” 2009/3.
  12. Wróblewski J., Rozumienie prawa i jego wykładnia, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1990.
  13. Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988.
  14. Wróblewski J., O naukowości prawoznawstwa, „Państwo i Prawo” 1965/8–9.
  15. Wyrembak J., Zasadnicza wykładnia znamion przestępstw. Pozycja metody językowej oraz rezultatów jej użycia, Warszawa 2009.
  16. Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady. Reguły. Wskazówki, Warszawa 2002.

Różne teksty – podobna wykładnia. Interpretacja prawa a interpretacja Biblii

Mgr Bartłomiej Dębski


Abstrakt: Artykuł poświęcony jest podobieństwom pomiędzy wykładnią prawa a interpretacją Biblii. Tekst koncentruje się na mechanizmach leżących u podstaw zarówno zasad interpretacji prawa, jak i Biblii. Po pierwsze, omawia się krótko analogiczne językowe dyrektywy wykładni. Po drugie, wskazuje się pozajęzykowe dyrektywy interpretacyjne. W drugiej części tekstu zwraca się też uwagę na pewne wady pozajęzykowych zasad interpretacji prawniczej. W konkluzjach proponuje się koncepcję, która umożliwia przezwyciężenie tych niedoskonałości.

Słowa kluczowe: wykładnia prawa, Biblia, egzegeza biblijna, wykładnia dynamiczna

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(12)/2016, s. 5-11.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 17

Debata Fish – Dworkin jako przykład sporu o praktykę interpretacji prawa

Dr Michał Pełka

Uniwersytet Warszawski


Abstrakt: Celem artykułu jest krytyczna ocena teorii interpretacji stworzonych przez dwóch prominentnych filozofów – Stanleya Fisha i Ronalda Dworkina. Po opisie i rekonstrukcji ich poglądów, w tekście identyfikuje się problemy związane ze stanowiskiem, że w procesie stosowania prawa wszystko zależy od interpretacji. Krytyka ta oparta jest na uwadze Ludwiga Wittgensteina, że musi istnieć sposób uchwycenia znaczenia, który nie jest interpretacją, w przeciwnym bowiem razie zasadny staje się zarzut regresu w nieskończoność. Główną tezą artykułu jest twierdzenie, że choć teoria Dworkina nie jest wolna od wad, to jednak ma większą siłę eksplanacyjną niż propozycje jego oponenta.

Słowa kluczowe: wykładnia prawa, znaczenie, Stanley Fish, Ronald Dworkin, Ludwig Wittgenstein

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 2(11)/2015, s. 86-105.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 103