Artykuły

Odejście od rządów prawa jako ugruntowanie biowładzy. Przykład legislacji polskiej uzasadnianej walką z pandemią wirusa COVID-19.

Dr hab. Arkadiusz Barut

Uniwersytet Wrocławski

Abstrakt w języku polskim: W niniejszym artykule autor interpretuje kryzys rządów prawa w Polsce w 2020 r., wywołany fenomenem określanym jako pandemia wirusa Covid-19 jako ugruntowywanie się biowładzy: wpływu idei i praktyk uzasadnianych wskazaniami nauk przyrodniczych na destrukcję paradygmatów uznawanych za dotąd fundamentalne dla tworzenia i stosowania prawa, to jest sprawiedliwości prawa w sensie formalnym.

Autor wychodzi z założenia, że tworzenie i stosowanie prawa musi opierać się na fronensis, „roztropności” w znaczeniu arystotelesowskim, to jest procesie intelektualnym, w którym dokonuje się rozumnej oceny nie tylko środków, ale i celów. Dzięki rozpoznaniu w tym samym akcie poznawczym zarówno celów jak i wiodące do nich środków, uzyskuje się możność rozróżnienie jednostkowych przypadków i wgląd w konkretne sytuacje. Fronetyczność prawa uzasadnia, a zarazem umożliwia uzyskanie przez niego cech, określanej jako jego sprawiedliwość w sensie formalnym – przewidywalności, nieretroaktywności, ogólności regulacji itd. Gdy natomiast prawo zostaje podporządkowane paradygmatom uzasadnianych naukami przyrodniczymi przestaje pełnić swoją funkcję. Biowładza wkracza one w sferę prawną jako dyskurs konieczności, uzasadniany prawami biologii, potrzebą fizycznej ochrony ludności, ewentualnie spełniania jej pragnień skierowanych na dobra materialne. Konieczność taka jest zaś przeciwieństwem sztuki wyważania dóbr, dostrzeżenia znaczenia formy i rytuału, rozróżniania poszczególnych przypadków, tego wszystkiego co chroni wolność i społeczną spontaniczność.

W artykule zjawisko to jest interpretowane poprzez odwołanie się do koncepcji autorów, którzy zidentyfikowali pojawienie się biowładzy (chociaż niekoniecznie tak ją nazywali) i mieli świadomość jej skutków, w szczególności w dziedzinie prawa. Koncepcje te, rozpatrywane z perspektywy aktualnych doświadczeń, układają się w całość, pozwalając wypracować pewien typ idealny biowładzy umożliwiający opisanie zjawisk prawnych których jesteśmy obecnie świadkami.

Celem artykułu jest analiza wpływu kryzysu określanego jako pandemia wirusa Covid-19 na prawo, nie jest nim natomiast ocena medycznych skutków rozprzestrzeniania się tego wirusa ani etyczna lub polityczna ocena działań uzasadnianych potrzebą jego zwalczania.

Słowa kluczowe: Covid – 19, pandemia, biowładza, rządy prawa, Foucault, Legendre, Agamben

Język artykułu: angielski

Opublikowano: Numer 3(28)/2021, s. 5-21

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.3.5

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 17

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Powrót do przeszłości? O przemianach prawnych mechanizmów regulacji pamięci zbiorowej w Hiszpanii z perspektywy Europy Środkowej.

Dr Filip Cyuńczyk

SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny

Abstrakt w języku polskim: Głównym celem artykułu jest przebadanie studium przypadku hiszpańskiej polityki pamięci i jej porównanie z aktywnością państw środkowoeuropejskich na tym samym polu. Główną hipoteza tekstu opiera się na stwierdzeniu, że poszczególne polityki pamięci zastosowane w Europie Środkowej mogą posłużyć w badaniu zmian na tym polu zachodzących w Królestwie Hiszpanii. Celem niniejszego tekstu jest pokazanie podobieństw i różnic pomiędzy hiszpańskim a środkowoeuropejskimi modelami radzenia sobie z przeszłością, ze szczególnym uwzględnieniem zastosowania w nich narzędzi prawnych. Zaprezentowane zostaną więc specyficzne elementy postkomunistycznej konstytucjonalizacji w Europie Środkowej i Wschodniej, włączając w to wyekwipowanie poszczególnych regionalnych konstytucji w narracje pamięci. Dodatkowo chciałbym pokazać wpływ narracji pamięci na politykę instytucjonalną Hiszpanii i państw środkowoeuropejskich . Wreszcie chciałbym wykazać ukryty potencjał ustawodawstwa pamięciowego do przebudowy hiszpańskiej wspólnoty politycznej.

Słowa kluczowe: ustawodawstwo pamięciowe, jurydyzacja pamięci, pamięć zbiorowa, konstytucjonalizm, transformacja demokratyczna

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 3(28)/2021, s. 22-38

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.3.22

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 25

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Systematyzacja wartości prawnych wokół sprawiedliwości

Prof. M. Isabel Garrido Gómez

Uniwersytet w Alcalá de Henares

Abstrakt w języku polskim: Niniejszy artykuł podkreśla centralne znaczenie sprawiedliwości, traktowanej jako wartość nadrzędna, która globalizuje i systematyzuje wszystkie pozostałe. Analizie poddano w szczególności jej relację z takimi wartościami jak: bezpieczeństwo prawne, wolność oraz równość. Z tego punktu widzenia staje się jasne, że wynikająca z tego systematyzacja zależy od typu ustroju aktualnie obowiązującego w danym państwie. Jest to powiązane z zagadnieniem różnych sposobów rozumienia sprawiedliwości i oceny relacji sprawiedliwość-obowiązywanie w zależności od przyjętych definicji. Podobnie, sposoby rozumienia relacji sprawiedliwość-prawo są uzależnione od przyjętej w danym przypadku koncepcji prawa. Wreszcie stwierdza się, że podmioty stosujące prawo są powołane do wymierzania sprawiedliwości w reżimie komplementarnym, przy czym bezpieczeństwo prawne służy umacnianiu takich wartości jak wolność oraz równość. [tłumaczenie Redakcja]

Słowa kluczowe: systematyzacja, wartości prawne, sprawiedliwość, komplementarność wartości, podmioty prawne.

Język artykułu: angielski

Opublikowano: Numer 3(28)/2021, s. 39-53

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.3.39

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 18

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Identyfikowanie czynności konwencjonalnych w prawie jako proces rozpoznawania ich sensu – wstęp do problematyki

Dr Karolina Gmerek

Uniwersytet Szczeciński

Abstrakt w języku polskim: Refleksja nad sensem czynności konwencjonalnych od początku towarzyszy ogólnoteoretycznym rozważaniom dotyczącym czynności konwencjonalnych w prawie. Dyskusję we wskazanym zakresie z jednej strony można uznać za rozwiniętą i wielowątkową, z drugiej zaś za wciąż otwartą. Niniejsze opracowanie jest głosem w tej dyskusji, a jego głównym celem jest wstępne opracowanie problematyki identyfikowania czynności konwencjonalnych w prawie. W pierwszej kolejności w artykule omówiono sposoby pojmowania sensu czynności konwencjonalnych w literaturze teoretycznoprawnej, zwracając szczególną uwagę na relacje pomiędzy proponowanymi w literaturze definicjami terminu „czynność konwencjonalna” a pojmowaniem sensu tego typu czynności. W dalszej kolejności rozwinięto zagadnienie poziomów sensu czynności konwencjonalnych w prawie oraz przedstawiono zarys problematyki związanej z procesem identyfikowania czynności konwencjonalnych w prawie, rozumianym jako proces rozpoznawania ich sensu. Szczególną uwagę zwrócono na relację pomiędzy sposobem definiowania terminu „czynność konwencjonalna”, a procesem jej identyfikowania tego typu czynności. Nadanie tej relacji odpowiedniej doniosłości pozwala bowiem m.in. na ugruntowanie problematyki identyfikowania czynności konwencjonalnych w obrębie koncepcji czynności konwencjonalnych w prawie. Skupienie uwagi na kwestii identyfikowania czynności konwencjonalnych (w prawie) „otwiera” koncepcję na takie zagadnienia, które dotychczas nie były w niej przedmiotem systematycznych rozważań.

Słowa kluczowe: czynności konwencjonalne, czynności konwencjonalne w prawie, sens czynności konwencjonalnych w prawie, identyfikowanie czynności konwencjonalnych w prawie

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 3(28)/2021, s. 54-68

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.3.54

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 22

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Heglowska krytyka stanu prawniczego

Mgr Maksymilian Hau

Uniwersytet Warszawski

Abstrakt w języku polskim: Tematem artykułu jest pytanie o aktualność Heglowskiej koncepcji prawa, wyrażonej przede wszystkim w „Zasadach filozofii prawa”. Dla Hegla prawo jest najważniejszym elementem w strukturze kapitalistycznego społeczeństwa, ponieważ funduje wzajemne uznanie jednostek, przez co stosunki społeczne zyskują oparcie nie w dialektyce panowania i służebności, ale poddaniu się przez wszystkich władzy ogólnych norm prawnych. Analiza wybranych współczesnych praktyk, pozwalających na wybór jurysdykcji, poddaje w wątpliwość Heglowską koncepcję, ponieważ praktyki te pokazują, że przełamana zostaje zasada ogólna –abstrakcyjne normy prawa nie muszą już obowiązywać wszystkich. Druga część artykułu jest poświęcona analizie krytyki stanu prawniczego, której Hegel zarzucał odpowiedzialność za wyobcowanie prawa od społeczeństwa, a tym samym rozmycie związku między prawem a wolnością. Postawione zostanie pytanie, czy krytykę Hegla można odnieść do współczesnych problemów relacji prawo –społeczeństwo. Czy prawo dalej stanowi, jak chciał tego Hegel, racjonalny środek do realizacji potrzeb jednostek, czy może przeciwnie, coraz częściej staje się źródłem wyzysku.

Słowa kluczowe: Hegel, Zasady filozofii prawa, uznanie, wyzysk, stan prawniczy

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 3(28)/2021, s. 69-81

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.3.69

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 26

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Pojęcie racjonalności i racjonalizacja prawa w pracach Maxa Webera

Mgr Konstanty Kuryłowicz

Uniwersytet w Białymstoku

Abstrakt w języku polskim: Skala rozważań Maxa Webera bywa przytłaczająca. Rezultat stanowi jednak źródło znakomitej perspektywy badawczej na rzeczywistość społeczną. Reinhard Bendix nazwał Webera magicznym nazwiskiem współczesnych nauk społecznych. Zgadzając się z tym twierdzeniem, Autor niniejszego artykułu podejmuje się rozważań w zakresie jednego z fundamentalnych problemów nauk społecznych – problematycznej koncepcji racjonalności, stanowiącej kluczowy element prac Maxa Webera. Celem niniejszej pracy będzie analiza zawiłości leżących u podstaw jej definicji. Po pierwsze, zbadana zostanie mnogość kontekstów, w których autor Gospodarki i społeczeństwa posługuje się pojęciem racjonalność i racjonalizacja. Po stwierdzeniu, że właściwie niemożliwe jest precyzyjne zdefiniowanie pojęcia racjonalizacji, bez umieszczenia jej w określonym kontekście, nastąpi przejście do problematyki racjonalizacji prawa. Spojrzenie na typologię racjonalizacji prawa, zgodnie z różnymi płaszczyznami na których system prawa może manifestować swoją racjonalność bądź irracjonalność – w materialnym, czy też formalnym aspekcie. Powyższe zostanie skonkludowane podsumowaniem, w którym Autor zarysowuje wątki winne zbadania w następnej kolejności.

Słowa kluczowe: odczarowanie, irracjonalność, prawo, racjonalizm, racjonalność, racjonalizacja, Weber

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 3(28)/2021, s. 82-94

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.3.82

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 16

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Harmonia i dysonans. Wizje życia etycznego Isaiaha Berlina i Leszka Kołakowskiego

Prof. dr hab. Beata Polanowska-Sygulska

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Abstrakt w języku polskim: Przedmiotem artykułu jest analiza wizji rzeczywistości etycznej, nakreślonych przez Isaiaha Berlina i Leszka Kołakowskiego. Bazę do przeprowadzenia porównania stanowią wybrane prace obu filozofów, ze szczególnym uwzględnieniem ich dwóch wczesnych esejów, opublikowanych w tym samym roku 1958. Zestawienie ze sobą poruszonych przez obu myślicieli wątków i konkretnych fragmentów ich przemyśleń prowadzi do następujących wniosków. Obaj filozofowie kreślą uderzająco podobne wizje życia etycznego. Obaj stanowczo dystansują się zarówno od monizmu etycznego, jak i od etycznego relatywizmu. Niemniej stanowisko Berlina, określane przez niego mianem pluralizmu wartości, ma pryncypialnie empirystyczny, a tym samym antymetafizyczny charakter. Perspektywa Kołakowskiego zaś, który uważał że w etyce nie ma ucieczki od metafizyki, jest w tym aspekcie krańcowo odmienna.

Słowa kluczowe: Isaiah Berlin, Leszek Kołakowski, pluralizm wartości, monizm etyczny, relatywizm etyczny, empiryzm, mit

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 3(28)/2021, s. 95-106

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.3.95

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 21

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.