Journal of the Polish Section of IVR (ISSN:2082-3304)
Słowa kluczowe: prawo, estetyka, estetyka prawa, filozofia prawa, jurysprudencja
Język artykułu: angielski
Opublikowano: Numer 3(32)/2022, s. 114-118
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2022.3.114
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 53
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Abstrakt w języku polskim: Celem artykułu jest analiza pojęcia antynomii idei prawa, które stanowi element siatki pojęciowej filozofii Gustawa Radbrucha. W pierwszej części artykułu analizuję najbardziej szczegółową eksplikację tego pojęcia, którą G. Radbruch zawarł we fragmencie Filozofii Prawa. Wskazuję jakie elementy składają się zdaniem G. Radbrucha na ideę prawa oraz jakie są jego zdaniem źródła ich antynomiczności. Drugą część artykułu poświęcam na ogólną rekonstrukcję pojęcia antynomii poprzez odwołanie do wykorzystanie tego pojęcia w historii filozofii i logiki, a szczególności do jednego z najważniejszych filozoficznych zastosowań antynomii w Krytyce czystego rozumu Immanuela Kanta. Przeprowadzona analiza pozwala na dostrzeżenie specyfiki pojęcia antynomii, którym posługuje się G. Radbruch i dostrzeżenie jego odmienności w porównaniu do antynomii kantowskich. Spojrzenie na antynomie idei prawa z szerszej perspektywy filozoficznej pozwala na krytykę niedoskonałości siatki pojęciowej przyjmowanej przez G. Radbrucha i niezależne od dotychczas występujących w literaturze uzasadnienie ich reinterpretacji.
Słowa kluczowe: Radbruch, Kant, filozofia prawa, antynomie, sprawiedliwość
Język artykułu: polski
Opublikowano: Numer 4(29)/2021, s. 82-90
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.4.82
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 169
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Abstrakt w języku polskim: Celem pracy jest próba definicji stanu wyjątkowego na gruncie filozofii prawa. Natura tego terminu jest zarówno prawna, jak i polityczna, przez co stanowi on przedmiot zainteresowania różnych nauk społecznych. Hybrydalny charakter stanu wyjątkowego pociąga za sobą trudności definicyjne, prowadząc do sceptycyzmu definicyjnego. Tezą pracy jest, że wobec niemożności sformułowania kryterialnej definicji stanu wyjątkowego, należy zastąpić ją definicją paradygmatyczną która, korzystając z dorobku m.in. filozofii, historii czy nauk politycznych, może znaleźć zastosowanie na gruncie różnych ujęć metodologicznych. W tym celu przedstawiono przegląd różnych rodzin definicyjnych (stan wyjątkowy jako fakt normatywnie uregulowany, jako dyktatura konstytucyjna, jako fakt polityczny i jako pusta prawna). Następnie na podstawie elementów wspólnych w przeanalizowanych definicjach wyodrębniono elementy konstytuujące stan wyjątkowy: wystąpienie sytuacji kryzysowej, zawieszenie norm powszechnie obowiązujących i czasowość owego zawieszenia, które to elementy zostały w dalszej części pracy omówione. Przedstawiona definicja ma służyć pomocą w kwalifikacji określonych fenomenów jako stanu wyjątkowego w obliczu wzrostu zainteresowania ustawodawstwem wyjątkowym w kontekście zagrożenia terrorystycznego.
Słowa kluczowe: stan wyjątkowy, ustawodawstwo wyjątkowe, dyktatura konstytucyjna, kryzys polityczny, filozofia prawa, teoria polityki
Język artykułu: polski
Opublikowano: Numer 4(25)/2020, s. 5-16.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2020.4.5
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 237
Abstrakt w języku polskim: Artykuł przedstawia i analizuje pewną teorię wartości i ich roli w interpretacji prawnej. W artykule teoria ta została nazwana „składnikową” teorią wartości. Zgodnie z tą teorią wartości w prawie tworzą struktury oparte na ocenach globalnych – kompleksowych sądach aksjologicznych uwzględniających wszystkie istotne w danym przypadku wartości i stopnie ich realizacji. Podstawowym twierdzeniem teorii jest twierdzenie o izomorfii między globalną oceną a treścią normy prawnej. „Składnikowa” teoria wartości stanowi podstawę normatywnego modelu interpretacji. Zgodnie z tym modelem interpretator powinien zrekonstruować ocenę globalną i wybrać jeden możliwy wynik interpretacji – jedną normę postępowania – która będzie najbardziej spójna z tą oceną. Aby zrekonstruować wspomnianą ocenę globalną interpretator powinien uwzględnić tekst prawny, orzecznictwo i doktrynę, materiały legislacyjne i domniemanie interpretacyjne.
Artykuł rekonstruuje filozoficzne założenia wspomnianej teorii i modelu. Artykuł wskazuje, że podstawową wartością wskazanego modelu normatywnego jest intersubiektywność interpretacji prawnej jako element praworządności. W artykule wskazano również, że opisana teoria i model są oparte na pozytywizmie prawniczym, ale mają również znaczące powiązania z hermeneutyką prawniczą, Dworkina teorią prawa oraz argumentacyjnymi ujęciami prawa. Ponadto, opisana teoria wydaje się również zakładać słabą współmierność wartości.
Słowa kluczowe: interpretacja prawa, teoria prawa, filozofia prawa, aksjologia
Język artykułu: polski
Opublikowano: Numer 2(23)/2020, s. 96-108.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2020.2.96
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 423
Abstrakt w języku polskim: Przedmiotem artykułu jest analiza idei ludowego konstytucjonalizmu sformułowanej w amerykańskiej filozofii prawa. Autor wychodzi od stwierdzenia deficytu legitymacji współczesnej władzy politycznej, a co za tym idzie jej wytworu – prawa pozytywnego. Rozwiązaniem tego problemu ma być idea polityki deliberacyjnej, polegającej na społecznej dyskusji oraz prawa responsywnego, tworzonego poprzez aktywność wielu podmiotów, w którym znajdują odzwierciedlenie zróżnicowane tożsamości i sposoby widzenia świata. Deliberacyjność polityki i responsywność prawa mogą jednak oznaczać albo społeczną realność – rzeczywistą dyskusję nad prawem i polityką albo ideę regulatywną, do realizacji której może zbliżać się działalność organów o charakterze elitarnym. W amerykańskiej filozofii prawa idea ludowego konstytucjonalizmu stanowić miała odpowiedź na postulat jego legitymizacji prawa poprzez zapewnienie społeczeństwu, a w szczególności przedstawicielom „nowych ruchów społecznych”, takich jak „ruch obrony praw obywatelskich” w latach 60-tych, bezpośredniego udziału w jego tworzeniu i stosowaniu, była wyrazem zaniepokojenia, które wyrażali również autorzy lewicowi w obliczu prawotwórczych orzeczeń Sądu Warrena. Przeformułowanie tej idei, dokonane w szczególności przez Bruce’a Ackermana, czyli uznanie za wyraz ludowego prawodawstwa orzecznictwa amerykańskiego Sądu Najwyższego stanowi wyraz zmiany rozumienia, czy wręcz dekonstrukcji podstawowych idei filozoficzno-prawnych i filozoficzno-politycznych, takich jak reprezentacja i demokracja. Następstwem jest oderwanie pojęcia ludu od związku z określoną empiryczną zbiorowością. Proces ten jawi się jako aspekt zjawiska ideowego wykraczającego poza kontekst amerykański, to jest legitymizacji, według kryterium realizacji hasła ochrony praw człowieka, organów o charakterze elitarnym, przykładem koncepcje Pierre’a Rosanvallona czy Dominique Rousseau. Autor wskazuje na niebezpieczeństwa związane z tym trendem: radykalna zmiana znaczenia słów powoduje irracjonalizację dyskursu społecznego, a oparcie legitymacji sądu konstytucyjnego na prawach człowieka może wyłączyć możliwość jego krytyki.
Słowa kluczowe: filozofia prawa, teoria demokracji, ludowy konstytucjonalizm, Bruce Ackerman
Język artykułu: polski
Data otrzymania: 22.05.2017
Data akceptacji: 08.08.2017
Opublikowano: Numer 2(15)/2017, s. 13-25.
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 122
Abstrakt w języku polskim: Celem artykułu jest krytyczne scharakteryzowanie nowego, interdyscyplinarnego nurtu badań nad moralnością, określanego jako uniwersalna gramatyka moralna, oraz przedstawienie jego znaczenia dla nauk prawnych. Przedstawiciele tego programu badawczego, tacy jak John Mikhail i Marc Hauser powołują się na uczynioną przez Johna Rawlsa analogię lingwistyczną, tj. porównanie moralności do języka oraz propozycję badania jej w sposób podobny do paradygmatu językoznawstwa generatywnego Noama Chomsky’ego.
Zdaniem gramatyków moralnych moralność, podobnie jak język, osadza się na wrodzonych, uniwersalnych kompetencjach poznawczych, wspólnych wszystkim ludziom. Pewne świadectwa na rzecz tej tezy pochodzą z rozmaitych dyscyplin naukowych, takich jak psychologia rozwojowa, neurobiologia, antropologia, czy logika, jednak argumenty te są przez krytyków uważane za słabe i niekonkluzywne.
W artykule podjęto próbę oceny, na ile trafna i użyteczna może być analogia lingwistyczna, a także wytyczenia jej granic, m. in. poprzez przedstawienie kilku najistotniejszych elementów teorii N. Chomsky’ego i próby ich adaptacji dla systemów norm społecznych, takich jak moralność, czy prawo. Pierwszym argumentem, który zbliżać ma moralność do języka, jest tzw. niedostatek bodźca (poverty of the stimulus), opierający się na założeniu, że klasyczne mechanizmy uczenia się nie wyjaśniają fenomenu nabywania reguł językowych i moralnych. Wśród innych elementów teorii N. Chomsky’ego przetworzonych na potrzeby analizy moralności, odnaleźć można próbę scharakteryzowania moralności jako systemu zasad i parametrów (principles and parameters), podziału na moralność wewnętrzną i zewnętrzną oraz kompetencję i wykonanie, a także założenie, że istnieje wyspecjalizowany moduł umysłowy, odpowiedzialny za jej realizację.
Badania prowadzone w obrębie uniwersalnej gramatyki moralnej mogą mieć istotne znaczenie dla nauk prawnych. Po pierwsze, założenia przyjmowane przez ten nurt badawczy można postrzegać jako próbę konstrukcji nowoczesnej, znaturalizowanej teorii prawa natury, która ma oprzeć się na naukach empirycznych. Co więcej, celem badaczy jest jak najpełniejsze scharakteryzowanie takich pojęć, jak np. wina, czyn, zobowiązanie, czy szkoda, i w efekcie próbę ich schematyzacji w ramach rozwiniętej logiki deontycznej, a także ukazanie źródeł intuicji z nimi związanych poprzez badania dotyczące nie tylko ich podłoża biopsychologicznego, ale również antropologię prawa, czy komparatystykę prawniczą.
Słowa kluczowe: etyka, filozofia prawa, językoznawstwo generatywne, psychologia moralności, filozofia umysłu, kognitywistyka, Noam Chomsky
Język artykułu: polski
Data otrzymania: 02.10.2016
Data akceptacji: 28.11.2016
Opublikowano: Numer 1(14)/2017, s. 102-114.
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 168
Abstrakt w języku angielskim: If sociologists are to be trusted, reflexivity, focused on itself and devoid of any religious or at least ideological framework, leads to the weakening of control mechanisms. Such changes are accompanied by the polarization of social classes and by the exclusion of the so-called underclass (which certainly includes a vast majority of criminals) from the civil society. In the doctrine of criminal law of “mature modernism”, within the framework of a liberal-democratic state, the civil society, together with the idea of communication, is supposed to constitute a central reference point in the research on criminal liability. Reflexivity brings up new problems. New citizen-oriented criminal law is being shaped, based upon mediation and communication (e.g. restorative justice, Expressive Theory). The civil society does not include the area of politics or political nature of things, where the problem is not the justification of the punishment but the effectiveness of mere spatial isolation. In this sense, it is difficult to talk about the merits of the emancipation of an individual from the limitations imposed by the society. The weakening of any external authority and of political duties owed to the state is replaced by self-control proper to reflexive modernity only in cases where the individuals have adequate intellectual and ethical predispositions. Disappearance of the influence of external rules and values together with the mechanism of exclusion from the civil society results in the weakening of self-control and in selfish care only about one’s own perspective (but also in repressive subordination by the state). Such a state of affairs creates favourable conditions for objectifying criminal liability, abandoning the concept of guilt, and for attempts to provide an ethical justification of penalty – which are concepts taken from the “world of citizens”.
Język artykułu: angielski
Opublikowano: Numer 2(13)/2016, s. 28-38.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2016.2.28
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 243
Abstrakt: Błąd perspektywy czasu jest jednym z błędów poznawczych, które ludzie popełniają w sposób systematyczny i przewidywalny. Istotą tego błędu jest niezdolność do prawidłowej oceny prawdopodobieństwa przeszłych zdarzeń. Nasza tendencja do ich przeceniania może prowadzić do niepokojących konsekwencji w ramach procedur prawnych, w których kwestie te są rozważane. W analizie skupimy się na ocenie jak błąd perspektywy czasu wpływa na sposób w jaki sędziowie stwierdzają istnienie winy w procedurze cywilnej. Co więcej, spróbujemy zidentyfikować konsekwencje moralnych, ekonomicznych i prawnych aspektów zanalizowanego teoretycznie błędu poznawczego.
Słowa kluczowe: błąd perspektywy czasu, błąd poznawczy, odpowiedzialność odszkodowawcza, psychologia poznawcza, prawo cywilne, filozofia prawa
Język artykułu: polski
Opublikowano: Numer 2(11)/2015, s. 131-141.
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 230