Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do nadsyłania artykułów do numeru tematycznego „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” zatytułowanego „Wyzwania posthumanizmu – nowe drogi w prawie, etyce i estetyce”.
Posthumanizm pojawił się w dyskursie naukowym stosunkowo niedawno, jednak w literaturze światowej doczekał się już opracowań syntetyzujących. W swej odmianie krytycznej posthumanizm postrzegany jest jako filozoficzny i polityczny motyw w literaturze, popkulturze, teorii (w supozycji formalnej), który charakteryzuje się radykalną decentralizacją tradycyjnego pojęcia suwerennego, spójnego i samodzielnego człowieka, w celu ukazania, w jaki sposób człowiek ewoluuje razem z rozlicznymi formami życia i maszyn, konstytuuje je i jest przez nie konstytuowany. W ten sposób posthumanizm opiera się na założeniu dekonstrukcji reprezentacji kulturowych.
Źródłem – przyczyną odmienionej reprezentacji człowieka są gwałtowne przemiany technologiczne, umożliwiające klonowanie, cyborgizację, transplantacje międzygatunkowe i inne podobne. Posthumanizm to zatem, z jednej strony, „kondycja ontologiczna” dzisiejszego człowieka, z drugiej – nowy sposób „ujmowania” go. Perspektywa interdyscyplinarna obejmuje m.in. pola: biologii, genetyki, cybernetyki, studiów nad zwierzętami, potworami (monster studies), niepełnoprawnością (disability studies). Korzeni transhumanizmu można poszukiwać w myśli Michaela Foucaulta, feminizmie, i queer studies, refleksji technonaukowej czy krytycznych studiach nad pojęciem rasy.
Poshumanizm jako nowy nurt filozoficzny zdaje się mieć uzasadnienie w biologii (odkrycie neuronów lustrzanych), ale nawet bardziej w myśli Giorgia Agambena (L`aperto – 2002). Według niego przeciwstawienie człowieka innym żywym rzeczom, przy jednoczesnym stworzeniu ekonomii relacji pomiędzy ludźmi i zwierzętami, było możliwe tylko dzięki temu, że w człowieku wydzielono coś na kształt życia zwierzęcego. Obywatelstwo lub tożsamość narodowa, podległość prawu i innym normom społecznym w tej wizji człowieka są określane przez kategorie biologiczne, co ekstrapoluje je na pole współczesnej biometrii.
Osobę wyobrażamy sobie jako jednostkę, która jest podmiotem moralnym. Podmiot moralny to byt, zdolny do moralnego osądu wobec kwestii moralnych oraz zdolny do działania na podstawie owych osądów. Ponieważ potrafimy wyobrazić sobie maszynę zdolną do samopoświęcenia w imię obrony życia – „T-800” w ostatniej scenie „Terminatora 2” – maszyna może być podmiotem moralnym, a zatem kategoria „osoby” nie przysługuje wyłącznie ludziom (w wąskim rozumieniu tego słowa). Ogromne postępy w zakresie sztucznej inteligencji wręcz zagroziły dotychczasowej roli człowieka, oferując jego zastąpienie w sposób, który prowadzi do sytuacji, w których nie daje się odróżnić działalności człowieka od działania sztucznej inteligencji – np. ChatGPT.
Posthumanizm zdaje się więc kreślić nową wizję podmiotowości, niepolegającą po prostu na przyznaniu podmiotowości prawnej coraz z to nowym istotom i powolnej przemianie treści pojęcia terminu: „podmiotowość prawna” – co wydaje się odpowiadać wyobrażeniom umiejscowionym w transhumanizmie. Chodzi raczej o nowe pojęcie społeczności, która nie byłaby już tylko ludzka i nie tylko to, co ludzkie byłoby kryterium wyodrębnienia takiej społeczności. To z kolei zdaje się wymagać badań nad nową formułą kultury, uczestniczenia w kulturze, w tym w kulturze prawnej. W ten sposób zmieniłoby się też samo pojęcie prawa, a być może powinno być ono zastąpione innym. Nie jesteśmy izolowanymi podmiotami, wręcz przeciwnie – znajdujemy się w nieustannym odniesieniu do innych czy też połączeniu z nimi. Świadomość emocji uwarunkowana jest uczeniem się ich od humanistycznych „innych”, a oni/one stają się tym samym naszym zdecentralizowanym „społecznym mózgiem (social brain)”.
Mając to na uwadze, starając się zachęcić do zgłaszania referatów, zapraszamy do rozpatrywania zagadnień w następujących zakresach:
1) posthumanistyczne prawo,
2) posthumanistyczna moralność,
3) posthumanistyczna wizja piękna,
4) prawo, moralność i piękno w posthumanistycznym świecie,
5) metodologia posthumanstycznego ujęcia prawa, moralności i piękna.
Mile widziane będą zgłoszenia dotyczące powyższych tematów, jak również innych możliwych sposobów analizy związanych z powyższymi zagadnieniami.
Propozycje artykułów należy przesyłać na adres redakcji (archiwum@ivr.org.pl) do 31 marca 2024 r. Objętość tekstu nie powinna przekraczać 45.000 znaków ze spacjami i przypisami. Teksty powinny być przygotowane według standardów redakcyjnych stosowanych w „Archiwum”, dostępnych pod adresem http://archiwum.ivr.org.pl/wytyczne-dla-autorow/. Do tekstu załączyć należy formularz i oświadczenie autorskie.
Tom zostanie opublikowany pod redakcją prof. US dr. hab. Roberta Piszko planowo w 2025 roku. Dalszych informacji udziela redaktor tomu (e-mail: robert.piszko@usz.edu.pl).
Przesłane teksty będą poddane procedurze recenzyjnej zgodnie z zasadami przyjętymi przez Redakcję (wstępnym warunkiem opublikowania artykułu jest uzyskanie dwóch pozytywnych recenzji). Gdyby zainteresowanie przekroczyło ramy objętościowe numeru tematycznego, redaktorzy dokonają wyboru artykułów, które zostaną w nim opublikowane. Pozostałe pozytywnie ocenione przez recenzentów artykuły będą mogły zostać opublikowane w kolejnych numerach czasopisma.
Zapraszamy Państwa do składania propozycji artykułów.