język prawny

Statystyczny obraz trudności prawa

Mgr Mikołaj RYŚKIEWICZ

Uniwersytet Warszawski

Abstrakt w języku polskim: Nie jest tajemnicą niezrozumiałość prawa, lecz niewystarczająco zgłębiona pozostawała głębia tej niezrozumiałości. W dotychczasowych badaniach aspektami ilościowymi wspierano się pobieżnie albo bez wniknięcia w ich metodę. Praca ta ma na celu rozbudować instrumentarium analizy języka prawnego pod kątem zrozumiałości prawa i zademonstrować wyniki użycia tych narzędzi. Do badania wybrano kilkadziesiąt polskich ustaw, które w całości przetworzono i przeanalizowano przy użyciu aplikacji Jasnopis. Wyniki zostały następnie poddane weryfikacji i analizie osadzonej w kontekście badań językoznawczych i społecznych. Analizy: 1) potwierdzają głęboką niezrozumiałość języka prawnego niezależnie od używanego miernika; 2) kwantyfikują tę niezrozumiałość względem polszczyzny powszechnej dając obraz oddalenia języka prawnego od rzeczywistości; 3) wskazują na swoistość wewnętrzną języka prawnego objawiającą się zróżnicowaniem parametrów dotyczących zrozumiałości i morfologicznych w zależności od gałęzi prawa; 4) dostrzegają potencjał w badaniu języka prawnego wskaźnikami innymi niż powszechnie używane. Badania otwierają pole do szerszej niż dotąd dyskusji na temat jakości komunikacyjnej ustawodawstwa, a dzięki kontekstowi polszczyzny powszechnej pomagają zarysować istotne społecznie konsekwencje w postaci alienacji językowej odbiorców prawa.

Słowa kluczowe: język prawny, niezrozumiałość prawa, nominalność stylu, juryslingwistyka

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 4(37)/2023, s. 79-97.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2023.4.79

Ściągnij plik: Download Liczba ściągnięć: 311

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Spójność terminologiczna w systemie prawa – spojrzenie na problem interpretacyjny z perspektywy praktyki legislacyjnej

Dr Marek SUSKA

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Abstrakt w języku polskim: Celem artykułu jest określenie, czy wykładni prawa należy dokonywać z założeniem dziedzinowej czy globalnej spójności terminologicznej. Chodzi tu zatem o ustalenie, czy interpretator powinien domniemywać, że prawodawca „domyślnie” odsyła stosujących prawo jedynie do definicji legalnych zawartych w pewnej najogólniejszej ustawie w granicach jednej dziedziny prawa, czy też iż zawsze, niezależnie od dziedziny, prawodawca posługuje się jednolitą siatką terminologiczną. Źródłem wskazówek przydatnych do udzielenia odpowiedzi na to pytanie może być analiza praktyki legislacyjnej. W artykule dokonano, po pierwsze, rekonstrukcji wymagań, które legislatorom narzucają Zasady techniki prawodawczej. Po drugie zaś – przebadano kilkadziesiąt ustaw uchwalonych w Sejmie VII oraz VIII kadencji pod kątem występowania w nich „definicyjnych” odesłań do ustaw z tej samej dziedziny prawa oraz ustaw z innej dziedziny prawa. W ten sposób ustalono, że uprawnione wydaje się jedynie domniemanie zachowania w akcie prawnym spójności terminologicznej z definicjami legalnymi określonymi w ustawie podstawowej dla danej dziedziny prawa, którą należy rozumieć na sposób quasi-gałęziowy, a nie instytucjonalny. Określono także co najmniej niektóre przypadki, w których uzasadnione lub nieuzasadnione jest stosowanie „wyraźnych” odesłań w celu zasygnalizowania zachowania dziedzinowej lub globalnej spójności terminologicznej. Wyniki analiz mogą znaleźć zastosowanie w dyskusji nad znaczeniem dyrektywy języka prawnego w teorii i praktyce wykładni, a także w teorii i praktyce legislacji przy określaniu, kiedy potrzebne jest użycie przepisu odsyłającego do definicji legalnej.

Słowa kluczowe: spójność terminologiczna, przepisy odsyłające, język prawny, tworzenie prawa, wykładnia prawa, system prawa

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(34)/2023, s. 58-71

DOI: https://doi.org/10.36280//AFPiFS.2023.1.58

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 266

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Na marginesie koncepcji języka norm prawnych

Prof. dr hab. Andrzej Malinowski

Uniwersytet Warszawski

Abstrakt w języku polskim: W artykule przedstawiono próbę alternatywnego ujęcia modelu wykładni doktrynalnej w którym wypowiedzi w języku norm zastąpiono wypowiedziami w języku prawniczym. W proponowanym ujęciu rezultatem interpretacji tekstu prawnego jest zbiór zdań języka prawniczego stwierdzających, iż określona generalna norma prawna obowiązuje w momencie interpretacyjnym ze względu na ważność relewantnego fragmentu tekstu prawnego. Tworzący całość (kompletny) zbiór wypowiedzi w języku prawniczym stwierdzających obowiązywanie norm prawnych jest traktowany przez prawników jako opis systemu prawa.

Stwierdzono, iż zarówno judykatura, jak i doktryna rozpatrując prawo jako system w praktyce nie odnosi się do języka norm, a odwołuje się do wyników wykładni opisanych w języku prawniczym. Natomiast paradygmat wykładni doktrynalnej z wykorzystaniem pojęcia języka norm ma swoje niewątpliwe walory teoretyczne i jest przydatny w celach dydaktycznych.

Słowa kluczowe: wykładnia doktrynalna, system prawa, język prawny, język prawniczy, język norm

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 4(25)/2020, s. 54-64.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2020.4.54

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 454

Paradoks różnic minimalnych a nieostrość języka prawnego

Mgr Sławomir Piekarczyk

Uniwersytet Śląski

Abstrakt w języku polskim: W celu uelastycznienia systemu prawnego, prawodawca używa w treści uchwalanych aktów prawnych nieostrych predykatów. Przepisy zawierające nieostre predykaty stanowią dla sądów podstawę do rozstrzygania w oparciu o wyrażone w nich normy, zrekonstruowane par excellence za pomocą oceny opartej na ważeniu racji faktycznych i prawnych konkretnej rozstrzyganej sprawy. Celem, jaki stawia sobie niniejsze opracowanie jest wyjaśnienie istoty nieostrości, wskazanie i porównanie rodzajów nieostrości języka prawnego w ujęciu A. Marmora oraz T. Gizberta-Studnickiego oraz próba ukazania dla nieostrych predykatów zawartych w przepisach prawa – zarówno w odniesieniu do przypadków zakotwiczonych w określonych liczbach, jak i niezakotwiczonych – paradoksu różnic minimalnych, esencjalnie związanego z nieostrością.

Słowa kluczowe: nieostrość, język prawny, paradoks różnic minimalnych, ważenie racji

Język artykułu: polski

Data otrzymania: 10.05.2016
Data akceptacji: 23.12.2016

Opublikowano: Numer 1(14)/2017, s. 90-101.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 338

Przeciwko lokalnej teorii znaczenia dla języka prawnego – uwagi ogólne

Mgr Paweł Banaś

Uniwersytet Jagielloński

Abstrakt w języku polskim: W literaturze z zakresu filozofii prawa, jak również filozofii języka, można spotkać pogląd postulujący odrębne teorie znaczenia dla języka prawnego – eksternalizm oraz języka naturalnego – intencjonalizm. Pogląd ten można interpretować metafizycznie, tzn. jako głoszący, iż wyrażenia języka prawnego i naturalnego znaczą to, co znaczą z uwagi na różnego rodzaju fakty. W przypadku języka naturalnego faktami konstytuującymi znaczenie byłyby wówczas intencje nadawcy. Taka koncepcja języka zgodna jest z intuicją, iż celem komunikacji jest uchwycenie tego, co nadawca ma na myśli. W przypadku języka prawnego intencja nadawcy jako fakt konstytuujący znaczenie jest jednak problematyczna. Eksternalizm znaczeniowy dla języka prawnego zapewnia pożądaną w prawie obiektywność znaczenia, musi jednak wskazać, w jaki sposób jego wyrażenia są w ogóle znaczące (treść związana jest ściśle z intencjonalnością). Satysfakcjonująca teoria faktów konstytuujących znaczenie językowe może wiązać się z przyjęciem założenia o tym, że wszelkie znaczenie językowe (czy to dla języka prawnego czy naturalnego) jest artefaktem społecznym. W rezultacie jego treść konstytuowana jest przez zbiorowe intencje użytkowników języka. Jakkolwiek rozwiązuje to szereg problemów intencjonalizmu i eksternalizmu znaczeniowego, to jednak rodzi szereg zastrzeżeń, które wymagają dalszych badań.

Słowa kluczowe: intencjonalizm, eksternalizm w teorii znaczenia, język prawny, język naturalny, teoria znaczenia

Język artykułu: polski

Data otrzymania: 10.10.2016
Data akceptacji: 12.11.2016

Opublikowano: Numer 1(14)/2017, s. 7-16.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 41