klauzula generalna

O normatywnych (abstrakcyjno-generalnych) i sytuacjonistycznych rozumieniach zasad współżycia społecznego

Prof. dr hab. Józef NOWACKI (1923–2005)

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Abstrakt w języku polskim: Polskie prawo posługuje się klauzulą generalną zasad współżycia społecznego. W literaturze prawniczej pojęcie zasad współżycia społecznego jest rozumiane rozmaicie. Jedni zasady współżycia społecznego rozumieją normatywnie, wiążąc z nimi zespół norm, do których te klauzule kierują. Inni postrzegają je sytuacjonistycznie, co oznacza uprawnienie do dokonania oceny w konkretnym rozstrzyganym przypadku. Autor dowodzi, że źródłem kontrowersji w tym zakresie jest nieuświadomione przyjmowanie odmiennych rozumień moralności. Z uwagi na to, posługiwanie się każdym z tych rozumień (normatywnym i sytuacjonistycznym) jest w równym stopniu uprawnione. Z tego względu spory o normatywne i sytuacjonistyczne rozumienie zasad współżycia społecznego są empirycznie nierozstrzygalne.

Słowa kluczowe: Józef Nowacki, klauzula generalna, sytuacjonistyczna i normatywna koncepcja, zasady współżycia społecznego

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 3(36)/2023, s. 9-21.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2023.3.9

Ściągnij plik: Download Liczba ściągnięć: 46

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Sytuacjonistyczna i normatywna koncepcja klauzul generalnych. Spory o trafność dwóch ujęć klauzul generalnych w świetle poglądów Józefa Nowackiego

Prof. UŚ dr hab. Sławomir TKACZ

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Abstrakt w języku polskim: Celem opracowania jest analiza poglądów Józefa Nowackiego dotyczących charakterystyki klauzul generalnych. Autor koncentruje się wokół najistotniejszych kwestii, które w doktrynie stanowią przedmiot sporu. W szczególności przedmiotem rozważań jest sytuacjonistyczna i normatywna koncepcja klauzul generalnych, tak jak jest ona przezeń pojmowana W pierwszej części rozważań autor podejmuje zagadnienie niedookreśloności (nieostrości) klauzul generalnych. Zasadnicza część rozważań odnosi się do pojmowania klauzul generalnych jako odesłań w świetle sytuacjonistycznego i normatywnego ich rozumienia. W ostatniej części rozważań autor analizuje problem obiektu (adresu), do którego klauzule generalne są kierowane. W świetle przedstawionych rozważań uzasadnienie zyskał wniosek ogólny, że każda klauzula generalna może być stosowana w sposób sytuacjonistyczny bądź normatywny. W tym ostatnim przypadku można mówić o odesłaniu do pewnego zbioru norm. Adekwatne jest mówienie o odesłaniu pozatekstowym. Proponowana terminologia jestem efektem przyjmowanej przez każdego autora konwencji.

Słowa kluczowe: Józef Nowacki, klauzula generalna, sytuacjonistyczna koncepcja klauzul generalnych, normatywna koncepcja klauzul generalnych, odesłanie, nakaz oceny

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 3(36)/2023, s. 78-92.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2023.3.78

Ściągnij plik: Download Liczba ściągnięć: 48

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Sytuacjonistyczna i normatywna koncepcja klauzul generalnych. Kontekst różnic i punktów stycznych

Prof. dr hab. Leszek LESZCZYŃSKI

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Abstrakt w języku polskim: Celem opracowania jest analiza koncepcji klauzuli generalnej autorstwa Józefa Nowackiego, sformułowanej w swojej zasadniczej postaci w latach 80. XX w. Koncentruje się ona wokół kilku najważniejszych dla jej kształtu zagadnień. Pierwszym z nich jest samo pojęcie klauzuli jako zwrotu nieokreślonego będącego częścią przepisu prawnego. Koresponduje ono z najważniejszym składnikami koncepcji sytuacjonistycznej – zanegowaniem odsyłającego charakteru klauzul (odesłania do ogólnych norm czy wartości) na rzecz potraktowania klauzuli jako nakazu oceniania, realizowanego przez podmiot stosujący prawo w postaci oceny konkretnej i sytuacyjnej. Analiza koncepcji J. Nowackiego prowadzi w ostatnich częściach opracowania do ukazania jej teoretycznoprawnych następstw, które, mimo że nie mieszczą się w głównym nurcie, nie uniemożliwiają poszukiwania punktów stycznych z zanegowaną przez Autora normatywną koncepcją klauzuli.

Słowa kluczowe: klauzula generalna, koncepcja sytuacjonistyczna i normatywistyczna, odesłanie, nakaz oceniania, ocena sytuacyjna

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 3(36)/2023, s. 66-77.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2023.3.66

Ściągnij plik: Download Liczba ściągnięć: 46

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Czy “interes publiczny” jest kategorią pojęciową współczesnego polskiego prawa karnego procesowego?

Prof. dr hab. Hanna Paluszkiewicz

Uniwersytet Zielonogórski

Abstrakt w języku polskim: Celem opracowania jest zwrócenie uwagi na kategorię pojęciową określaną mianem „interesu publicznego” na gruncie współczesnego prawa karnego procesowego. Określenie „interes publiczny” jest traktowane jako zwrot niedookreślony pełniący rolę klauzuli generalnej, mającej za zadanie „uelastycznienie” tekstu prawnego poprzez odesłanie do poza systemowego zespołu wartości. W Kodeksie postępowania karnego nie wykorzystuje się takiego zwrotu niedookreślonego, choć używa wielu innych klauzul generalnych, w tym klauzuli „interesu społecznego”. Analiza przypadków użycia w ustawie karnoprocesowej klauzuli interesu społecznego wskazuje, że w istocie nie można utożsamiać obu tych kategorii pojęciowych, nie powinny być one używane zamiennie i nie stanowią one terminów synonimicznych. Zwrot „interes publiczny” choć nie jest terminem ustawowym na gruncie Kodeksu postępowania karnego, wyraża wartości takie jak poszanowanie prawa, praworządność, a poprzez odpowiednie ukształtowanie modelu procesu karnego i zapewnienie w nim udziału podmiotów pełniących rolę rzeczników tego interesu wartości te są – przynajmniej potencjalnie – chronione. Prokuratorzy jako rzecznicy interesu publicznego dla właściwego wypełnienia ciążącego na nich obowiązku strzeżenia prawomocności, powinni zachować niezależność organizacyjną i bezstronność procesową.

Słowa kluczowe: prawo karne procesowe, klauzula generalna, interes publiczny, rzecznik interesu publicznego, rzecznik interesu społecznego, prokurator

Język artykułu: angielski

Opublikowano: Numer 3(24)/2020, s. 93-104.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2020.3.93

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 244