Archiwum
Filozofii Prawa
i Filozofii Społecznej

Journal of the Polish Section of IVR (ISSN:2082-3304)

IVR

Prawnicze wzorce osobowe na kanwie „małpiego procesu” w filmie Inherit the Wind Stanleya Kramera

Prof. UG dr hab. Tomasz Widłak

Uniwersytet Gdański

Abstrakt w języku polskim: Artykuł analizuje film Inherit the Wind (“Kto sieje wiatr”) z 1960 r. w reżyserii Stanleya Kramera według scenariusza inspirowanego wydarzeniami tzw. „małpiego procesu Scopesa”, który odbył się w 1925 r. w Dayton, Tennessee (USA). Twórcy dzieła dość swobodnie potraktowali motyw kontrowersyjnego „procesu stulecia”, proponując widzowi, zamiast historycznej dokładności, alegorię politycznych wydarzeń lat 50. XX w. w USA a zarazem uniwersalne studium skutków instytucjonalizacji ideologiczno-religijnego fundamentalizmu. Ponadczasowość obrazu Kramera można upatrywać jednak także w kontekście jego pozytywnego zaangażowania w kształtowanie etyki prawniczej. Osią fabuły filmu jest zderzenie postaci prawniczych, nawiązujących do rzeczywiście biorących udział w małpim procesie wybitnych jurystów swojej epoki: Williama Jenningsa Bryana oraz Clarenca Darrowa. Film Kramera przedstawia pozytywny wzorzec prawnika w osobie obrońcy – adwokata Drummonda, kontrastując go z anty-bohaterem – wspierającym oskarżenie prawnikiem i politykiem Bradym. Rekonstrukcja filmowych osobowości Drummonda i Brady’ego przeprowadzona została z perspektywy etyki cnót z wykorzystaniem egzemplarystycznej teorii moralnej Lindy Trinkaus Zagzebski, która pozwala na uzyskanie pełniejszego obrazu wykreowanych postaci niż w przypadku deontycznej oceny słuszności moralnej ich poszczególnych czynów.

Słowa kluczowe: egzemplaryzm, etyka cnót, etyka prawnicza, jurysprudencja cnót, małpi proces

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(26)/2021, s. 33-44.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.1.33

Download: Download
Number of downoads: 201

Cnoty i wady sędziowskie – zarys koncepcji badań z zakresu teorii prawa

Prof. UG dr hab. Tomasz Widłak

Uniwersytet Gdański

Abstrakt w języku polskim: Artykuł porusza kwestię możliwości zastosowania teorii aretycznej do teorii prawa w jurysdykcjach kręgu kultury prawa stanowionego i proponuje obszary oraz problemy badawcze w tym zakresie. Autor wychodzi z założenia, że wykorzystanie pojęcia „cnoty” i etyki cnót na potrzeby teorii prawa powinno rozpocząć się od odniesienia do etyki sędziego i normatywnej teorii sądowego podejmowania decyzji. Podejście to może być szczególnie owocne na potrzeby 1) uporządkowania chaotycznego języka moralnego, który jest obecny w debacie publicznej w Polsce w odniesieniu do sędziów, ich umiejętności i cech charakteru, co z kolei może doprowadzić do 2) sformułowania teorii wyjaśniającej i normatywnej ról sędziowskich, która lepiej odpowiada zauważalnym brakom prawniczej deontologii. Autor proponuje przeprowadzenie badań, które mogłyby polegać na interpretacyjnym ustaleniu katalogu cnót i wad sędziowskich, biorąc pod uwagę różne aspekty szeroko pojmowanej polskiej i europejskiej kontynentalnej kultury prawnej (obejmujące normy prawne i etyczne, dyskurs publiczny, literaturę prawniczą i inną, historyczne i fikcyjne przykłady i wzorce). Jeśli chodzi o etykę zawodu sędziego, istniejące teorie cnót na gruncie filozofii moralności, w tym nieeudajmonistyczne, powinny zostać uwzględnione w celu zidentyfikowania modelu cnoty najlepiej dostosowanego do specyfiki zawodu sędziego. Aretyczna (a nie deontologiczna lub konsekwencjalistyczna) perspektywa umożliwia otwarcie nowych perspektyw dla debaty nad statusem i jakością sądownictwa, w tym problemów niezależności sędziów i wyboru właściwych kandydatów na urzędy sędziowskie.

Słowa kluczowe: cnota, cnoty jurydyczne, cnoty sędziowskie, etyka cnót, jurysprudencja cnót, teoria aretyczna, charakter sędziego

Język artykułu: angielski

Data otrzymania: 31.05.2019
Data akceptacji: 02.12.2019

Opublikowano: Numer 2(20)/2019, s. 51-62.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2019.2.51

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 417

Filozofia prawa międzynarodowego Ronalda Dworkina

Dr Tomasz Widłak

Uniwersytet Gdański


Abstrakt: Ronald Dworkin nie poświęcał uwagi fundamentalnym filozoficznym pytaniom dotyczącym specyfiki prawa międzynarodowego. Zmieniło się to pod koniec jego życia, gdy napisał artykuł zatytułowany „Nowa filozofia prawa międzynarodowego”, opublikowany już po jego śmierci. Celem niniejszego tekstu jest rekonstrukcja zasadniczych tez charakterystycznych dla podejścia Dworkina, odniesienie się do krytyków jego propozycji oraz umiejscowienie tej debaty w kontekście nurtu konstytucjonalizmu globalnego. W pierwszej części artykułu, autor rekonstruuje trzy tezy nowej filozofii prawa międzynarodowego Dworkina. Zgodnie z pierwszą z nich, prawo międzynarodowe wymaga pojmowania interpretywistycznego i ugruntowania w moralności politycznej społeczności międzynarodowej (wspólnoty międzynarodowej). Drugą tezę amerykańskiego uczonego można sformułować następująco: legitymizacja polityczna władzy na poziomach narodowym i międzynarodowym jest jednolita. Trzecią tezą Dworkina jest postulat wdrożenia w prawie międzynarodowym zasady istotności (principle of salience) jako podstawowej zasady strukturalnej. Po krytycznym omówieniu teorii Dworkina, w drugiej części artykułu zaproponowana zostanie konstytucyjna interpretacja nowej filozofii prawa międzynarodowego. Aby teoria mogła kwalifikować się jako podejście konstytucyjne, musi spełnić dwa warunki konstytucjonalizmu globalnego. Pierwszym z nich jest prymat praw podmiotowych, drugim zaś prymat norm konstytucyjnych w ramach systemu prawnego. Konkluzją artykułu jest teza, że nowa filozofia prawa międzynarodowego Ronalda Dworkina spełnia te warunki, zaś zasada istotności stanowi de facto fundamentalną zasadę konstytucyjną opartą na uzasadnieniu moralnym. Propozycja przedstawiona przez Dworkina stanowi jedynie ogólny zarys jego teorii prawa międzynarodowego i może być w przyszłości rozwijana. Bez względu na polityczne uwarunkowania, prawnicy i filozofowie mają co najmniej intelektualne zobowiązanie tworzenia nowych modeli teoretycznych dla prawa międzynarodowego.

Słowa kluczowe: Ronald Dworkin, prawo międzynarodowe, społeczność międzynarodowa, zasada istotności, konstytucjonalizm globalny, konstytucjonalizacja prawa międzynarodowego, filozofia prawa międzynarodowego, prawo globalne

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(12)/2016, s. 64-77.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 251