Archiwum
Filozofii Prawa
i Filozofii Społecznej

Journal of the Polish Section of IVR (ISSN:2082-3304)

IVR
  • O NAS
  • Cel i zakres
  • Aktualności
  • Numery
    • Bieżący numer
    • Numery archiwalne
  • Redakcja
    • Skład Redakcji
    • Recenzentki i Recenzenci
  • Dla autorów
  • Etyka
  • Kontakt
  • English

Koncepcja “natury rzeczy” w metodzie “konstrukcji prawniczej” Gustawa Radbrucha a założenia pozytywizmu prawniczego

Mgr Zuzanna Krzykalska

Uniwersytet Jagielloński

Abstrakt w języku polskim: W pracy Natur der Sache als juristishe Denkform Gustaw Radbruch rozwija koncepcję natury rzeczy jako obiektywnej istoty tkwiącej w rzeczywistości społecznej, która stanowi podstawę prawniczego konstruowania instytucji prawnych. Przedmiotem pracy jest obrona koncepcji natury rzeczy w teorii prawniczej konstrukcji G. Radbrucha przed zarzutami o sprzeczność tej koncepcji z 1) założeniem o relatywizmie wartości oraz 2) założeniem o ontologicznej odrębności powinności i bytu. Dowód na zgodność koncepcji natury rzeczy z dwoma założeniami pozytywizmu prawnego opiera się po pierwsze na rozróżnieniu między pojęciami obiektywności ontologicznej oraz epistemicznej. Po drugie uściślone jest rozumienie terminu „natura” jako odnoszącego się do cech istotnych przedmiotu, a nie do jego naturalnego pochodzenia. Uwzględniwszy odpowiednie rozumienie tych pojęć można zrekonstruować teorię Radbrucha jako wersję esencjalizmu w kwestii doniosłych prawnie artefaktów społecznych, która nie implikuje żadnych prawnonaturalnych zobowiązań.

Słowa kluczowe: Gustaw Radbruch, natura rzeczy, konstrukcja prawnicza, ontologia prawa, instytucja prawna, prawo jako artefakt

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 4(29)/2021, s. 45-57

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.4.45

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 488

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

 

Filed Under: Artykuły Tagged With: Gustav Radbruch, instytucja prawna, konstrukcja prawnicza, natura rzeczy, ontologia prawa, prawo jako artefakt

Czy grozi nam kryzys prawa? Rozważania na tle problemu tzw. roszczenia do słuszności

Dr Paweł Skuczyński

Uniwersytet Warszawski


Abstrakt w języku polskim:
Za przejaw aktualności filozofii prawa Gustava Radbrucha uznaje się̨ zazwyczaj teoretyczne zainteresowanie i praktyczne zastosowanie jego poglądów na zagadnienia prawa haniebnego, ustawowego bezprawia odmowy jego stosowania przez organy władzy publicznej, w szczególności przez sądy, znane pod określeniem „formuły Radbrucha”. Główną tezą artykułu jest to, że można wskazać inne oprócz formuły Radbrucha elementy jego filozofii prawa, które zachowują aktualność́ i obecne są̨ w dzisiejszych dyskusjach dotyczących samego pojęcia prawa, jego obowiązywania oraz stosowania. Chodzi przede wszystkim o stanowiące podstawę myśli Radbrucha rozróżnienie pojęcia prawa (Rechtsbegriff) i idei prawa (Rechtsidee) oraz ich wzajemny stosunek. Rozwiązanie przyjęte w tym zakresie przez samego Radbrucha jest szeroko wykorzystywane w kręgu reprezentantów tzw. niepozytywistycznej koncepcji prawa, ale można mu przypisać́ także znaczenie bardziej ogólne, które przejawia się w problemie tzw. roszczenia do słuszności (Anspruch auf Richtigkeit). Roszczenie takie ma być́ elementem nie tylko samego prawa, ale wszelkich wypowiedzi prawniczych, w tym aktów stosowania prawa. Teza, której będę starał się bronić głosi, że spośród trzech interpretacji problemu owego roszczenia najlepsze uzasadnienie posiada ta, która odwołuje się nie tylko do słuszności porządku prawnego i aktów stosowania prawa, ale także do odpowiedzialności prawników i ich obowiązków zawodowych. Takie ujęcie bowiem najpełniej odpowiada na wyzwania stojące przed współczesnym prawem, które ma coraz bardziej sprofesjonalizowany charakter, a jednocześnie coraz bardziej narażone jest na zjawiska właściwe wszelkim sprofesjonalizowanym dziedzinom życia, w tym przede wszystkim zjawiska o charakterze kryzysowym. Poza zakresem rozważań́ pozostawiona jest kwestia, do jakiego stopnia interpretacja ta zgodna jest z poglądami samego Radbrucha, choć́ zasygnalizowanych zostanie kilka argumentów za tym, że jest to być́ może stopień wyższy niż̇ w przypadku pozostałych interpretacji.

Słowa kluczowe: Gustav Radbruch, formuła Radbrucha, niepozytywistyczna koncepcja prawa, roszczenie do słuszności, prawo haniebne, ustawowe bezprawie, etyka prawnicza

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 2(3)/2011, s. 61-75.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć:
278

Bibliografia:

  1. Alexy R., Begriff und Geltung des Rechts, München 2002 
  2. Alexy R., Theorie der juristichen Argumentation. Die Theorie des rationalen Diskurses als Theorie der juristischen Begründung, Frankfurt am Main 1991 
  3. Alexy R., W obronie niepozytywistycznej koncepcji prawa, „Państwo i Prawo” 1993/11–12 
  4. Apel K.-O., Das Apriori der Kommunikationsgemeinschaft und die Grundlagen der Ethik, w: Apel K.-O., Transformation der Philosophie, Band II, Das Apriori der Kommunikationsgemeinschaft, Frankfurt am Main 1973 
  5. Apel K.-O.,  Diskurs und Verantwortung. Das Problem des Übergangs zur postkonventionellen Moral, Frankfurt am Main 1988 
  6. Apel K.-O., Etyka dyskursu jako etyka odpowiedzialności – postmetafizyczna transformacja etyki Kanta, Principia 1992/5, 
  7. Apel K.-O., Wspólnota komunikacyjna jako transcendentalne założenie nauk społecznych, Zeidler-Janiszewska A., Kultura współczesna. Teoria–Interpretacje–Krytyka, Warszawa 1993 
  8. Cern K., Wojciechowski B., O koniecznych związkach między dyskursem prawnym a moralnym, w: Zajadło J. (red.), Dziedzictwo i przyszłość. Problemy współczesnej niemieckiej filozofii prawa, Gdańsk 2010
  9. Chauvin T., Sprawiedliwość: między celowością a bezpieczeństwem prawnym. Ewolucja poglądów Gustawa Radbrucha, „Studia Iuridica” 1999/37 
  10. Dreier R., Paulson S.L., Einführung in die Rechtsphilosophie Radbruchs, w: Dreier R., Paulson S.L. (red.), Radbruch G., Rechtsphilosophie. Studienausgabe, Heidelberg 2003 
  11. Dreier R., Recht und Moral, w: Recht-Moral-Ideologie. Studien zur Rechtstheorie, Frankfurt am Main 1981 
  12. Gizbert-Studnicki T., Grabowski A., Kilka uwag o niepozytywistycznej koncepcji prawa, w: Bogucka I., Tobor Z. (red.), Prawo a wartości. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Nowackiego, Kraków 2003 
  13. Grabowski A., Prawnicze pojęcie obowiązywania prawa stanowionego. Krytyka niepozytywistycznej koncepcji prawa, Kraków 2009 
  14. Kosielińska-Grabowska U.A., Idea sprawiedliwości u Gustawa Radbrucha, w: Wojciechowski B., Golecki M.J.  (red.), Rozdroża sprawiedliwości we współczesnej myśli filozoficznoprawnej, Toruń 2008 
  15. Paulson S.L., On the Background and Significance of Gustav Radbruch’s Post-War Papers, „Oxford Journal of Legal Studies”, 2006/17 
  16. Peczenik A., Non-Positivist Conception of Law, w: Teoria prawa. Filozofia prawa. Współczesne prawo i prawoznawstwo, Toruń 1998 
  17. Radbruch G., Filozofia prawa, Warszawa 2009 
  18. Rüthers B., Recht und Juristen unter dem Sog und Druck wechselnder politicher Systeme, w: 125 Jahre Rechtsanwaltskammer Frankfurt am Main, Oberlandesgericht Frankfurt am Main, Rechtspflege, Frankfurt am Main 2004 
  19. Scheider K., Der deutsche Jurist als Bürokrat – Zur Beziehung zwischen der sozialen Role des deutschen Juristen und der Entwicklung der staatlichen Bürokratie, w: Kaupen W., Werle R.  (red.), Soziologische Probleme juristischer Berufe, Göttingen 1974 
  20. Sekuła J. (red.), Idea etyczności globalnej, Siedlce 1999 
  21. Sierocka B., Krytyka i dyskurs. O transcendentalno-pragmatycznym uprawomocnieniu krytyki filozoficznej, Kraków 2003 
  22. Skuczyński P., Status etyki prawniczej, Warszawa 2010 
  23. Skuczyński P., Tradycje etyki prawniczej a nowoczesne zawody prawnicze, w: Steczkowski P. (red.), Etyka deontologia prawo, Rzeszów 2008 
  24. Sykuna S., Ralf Dreier – prawo rozumowe, w: Zajadło J. (red.), Przyszłość dziedzictwa. Robert Alexy, Ralf Dreier, Jürgen Habermas, Otfried Höffe, Arthur Kaufmann, Niklas Luhmann, Ota Weinberger: portrety filozofów prawa, Gdańsk 2008 
  25. Szyszkowska M., Neokantyzm. Filozofia społeczna wraz z filozofią prawa natury o zmiennej treści, Warszawa 1970 
  26. Wojciechowski B., Rozstrzyganie tzw. trudnych przypadków poprzez odwołanie się do odpowiedzialności moralnej, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2004/LXX 
    Czasopismo 
  27. Zajadło J., Dziedzictwo przeszłości. Gustaw Radbruch: portret filozofa, prawnika, polityka i humanisty, Gdańsk 2007 
  28. Zajadło J., Formuła Radbrucha. Filozofia prawa na granicy pozytywizmu prawniczego i prawa natury, Gdańsk 2001 
  29. Zajadło J., Odpowiedzialność za mur. Procesy strzelców przy murze berlińskim, Gdańsk 2003 
  30. Zajadło J., Wprowadzenie: rewolucja czy ewolucja w poglądach Gustawa Radbrucha?, w: Mochnaczewski P., Kociołek-Pęksa A. (red.), Dobre prawo, złe prawo – w kręgu myśli Gustawa Radbrucha, Warszawa 2009

Filed Under: Artykuły Tagged With: etyka prawnicza, formuła Radbrucha, Gustav Radbruch, niepozytywistyczna koncepcja prawa, Paweł Skuczyński, prawo haniebne, roszczenie do słuszności, ustawowe bezprawie

Szukaj

Kategorie

  • Aktualności
  • Artykuły
  • Bez kategorii
  • In Memoriam
  • Recenzje i polemiki
  • Słowo wstępne
  • Sprawozdania

Słowa kluczowe

rewolucjonizm zdrowie apolityczność Michał Barański empiryzm monizm językoznawstwo generatywne dyktatura konstytucyjna dostęp do leków zmiana interpretacji Ustawy dezubekizacyjne parlament subsydiarność aforyzmy prawnicze szkoły filozoficzno-prawne „Zachód” jurisdictio i gubernaculum patenty Pierre Legendre Brytyjska Krytyczna Konferencja Prawnicza MacCormick równowaga refleksyjna aksjologia teoria sankcji kryzys konstytucyjny Joanna Kuźmicka-Sulikowska filozofia analityczna polityczna transformacja społeczeństwa i instytucji publicznych ius et lex dziennikarz dysonans poznawczy Michał Krotoszyński bartłomiej dębski Lucie Olbrechts-Tyteca wybory powszechne wizualność non-pecuniary harm clara non sunt interpretanda instytucja prawna nullum crimen sine lege partycypacja obywatelska Edward Abramowski Arkadiusz Barut Paulina Konca Judith Butler polubowne rozwiązywanie sporów Piyel Haldar Robert Alexy zasada prawa religia

Copyright © 2025 Polska Sekcja Międzynarodowego Stowarzyszenia Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej IVR | Administrator strony: Karolina Gmerek

Ta strona używa plików cookies. Zakładamy, że wyrażają Państwo na to zgodę, ale mogą Państwo także wyłączyć pliki cookies w Ustawieniach. //
This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. (Zob. więcej // Read more) Ustawienia // SettingsZGODA // ACCEPT

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT