Archiwum
Filozofii Prawa
i Filozofii Społecznej

Journal of the Polish Section of IVR (ISSN:2082-3304)

IVR
  • O NAS
  • Cel i zakres
  • Aktualności
  • Numery
    • Bieżący numer
    • Numery archiwalne
  • Redakcja
    • Skład Redakcji
    • Recenzenci
  • Dla autorów
  • Etyka
  • Kontakt
  • English

Prawnicze wzorce osobowe na kanwie „małpiego procesu” w filmie Inherit the Wind Stanleya Kramera

Prof. UG dr hab. Tomasz Widłak

Uniwersytet Gdański

Abstrakt w języku polskim: Artykuł analizuje film Inherit the Wind (“Kto sieje wiatr”) z 1960 r. w reżyserii Stanleya Kramera według scenariusza inspirowanego wydarzeniami tzw. „małpiego procesu Scopesa”, który odbył się w 1925 r. w Dayton, Tennessee (USA). Twórcy dzieła dość swobodnie potraktowali motyw kontrowersyjnego „procesu stulecia”, proponując widzowi, zamiast historycznej dokładności, alegorię politycznych wydarzeń lat 50. XX w. w USA a zarazem uniwersalne studium skutków instytucjonalizacji ideologiczno-religijnego fundamentalizmu. Ponadczasowość obrazu Kramera można upatrywać jednak także w kontekście jego pozytywnego zaangażowania w kształtowanie etyki prawniczej. Osią fabuły filmu jest zderzenie postaci prawniczych, nawiązujących do rzeczywiście biorących udział w małpim procesie wybitnych jurystów swojej epoki: Williama Jenningsa Bryana oraz Clarenca Darrowa. Film Kramera przedstawia pozytywny wzorzec prawnika w osobie obrońcy – adwokata Drummonda, kontrastując go z anty-bohaterem – wspierającym oskarżenie prawnikiem i politykiem Bradym. Rekonstrukcja filmowych osobowości Drummonda i Brady’ego przeprowadzona została z perspektywy etyki cnót z wykorzystaniem egzemplarystycznej teorii moralnej Lindy Trinkaus Zagzebski, która pozwala na uzyskanie pełniejszego obrazu wykreowanych postaci niż w przypadku deontycznej oceny słuszności moralnej ich poszczególnych czynów.

Słowa kluczowe: egzemplaryzm, etyka cnót, etyka prawnicza, jurysprudencja cnót, małpi proces

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(26)/2021, s. 33-44.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.1.33

Download: Download
Number of downoads: 183

Filed Under: Artykuły Tagged With: egzemplaryzm, etyka cnót, etyka prawnicza, jurysprudencja cnót, małpi proces, Tomasz Widłak

Wymiary etyki prawniczej wobec „Petite Éthique” Paula Ricoeura

Dr Marcin Pieniążek

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Abstrakt w języku polskim: Przedmiotem analizy podjętej w artykule jest wielowymiarowość zjawiska etyki prawniczej. Stopień złożoności powyższego fenomenu powoduje, iż uzasadnione staje się poszukiwanie adekwatnych narzędzi filozoficznych, umożliwiających jego systematyzację. W tekście próba charakterystyki szeregu aspektów etyki prawniczej podjęta jest w perspektywie „małej etyki” (oryg. la petite éthique) Paula Ricoeura. Koncepcja Ricoeura pozwala uporządkować refleksję nad zjawiskiem etyki prawniczej, inter alia w wymiarze teleologicznym i deontologicznym oraz w wymiarze intrapersonalnym (wewnątrzosobowym), interpersonalnym oraz instytucjonalnym (korporacyjnym). W artykule podnosi się także kwestię wymiaru tekstualnego etyki prawniczej, w tym współwarunkowania treści kodyfikacji etycznej i osobistego „tekstu działania” adwokata, radcy, etc. W tym kontekście na gruncie rozważań narratologicznych Ricouera dyskutowana jest kwestia dialektyki aspektu preskryptywnego i deskryptywnego kodyfikacji etycznej, na szerszym tle sporu kognitywizmu z nonkognitywizmem.

Słowa kluczowe: etyka prawnicza, Paul Ricoeur, la petite éthique, etyka teleologiczna, etyka deontologiczna, narratologia

Język artykułu: angielski

Data otrzymania: 19.06.2019
Data akceptacji:
02.11.2019

Opublikowano: Numer 2(20)/2019, s. 20-28.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2019.2.20

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 217

Filed Under: Artykuły Tagged With: etyka deontologiczna, etyka prawnicza, etyka teleologiczna, la petite éthique, narratologia, Paul Ricoeur

Zapewnienie niezależności w regulacji etyki zawodowej adwokata w Federacji Rosyjskiej i Rzeczypospolitej Polskiej

Dr Georgii Sibirtsev

Woroneżski Uniwersytet Państwowy

Abstrakt: Niestety niewiele jest dziś rosyjskich (i polskich) badań, które są poświęcone analizie profesjonalnej etyki prawniczej w Federacji Rosyjskiej i Rzeczypospolitej Polskiej. Badania takie mogą być bardzo przydatne dla obu krajów ze względu na wspólną historię tych państw. W pracy przeanalizowano istniejące badania nad niezależnością zawodu adwokata w Rosji i Polsce oraz podjęto próbę porównania współczesnych metod regulacji instytucji pomocy prawnej.

Słowa kluczowe: komparatystyka, adwokatura, profesjonalna pomoc prawna, gwarancje prawne działalności adwokackiej, etyka prawnicza, niezależność działalności adwokackiej.

Język artykułu: angielski

Data otrzymania: 20.01.2017
Data akceptacji: 16.12.2017

Opublikowano: Numer 2(17)/2018, s. 112-119.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 87

Filed Under: Artykuły Tagged With: adwokatura, etyka prawnicza, Georgii Sibirtsev, gwarancje prawne działalności adwokackiej, komparatystyka, niezależność działalności adwokackiej, profesjonalna pomoc prawna

Etyka zawodów prawniczych jako instytucja w świetle ontologii społecznej Neila MacCormicka

Mgr Katarzyna Mikołajczyk-Graj

Uniwersytet Warszawski


Abstrakt w języku polskim:
W ontologii społecznej Neila MacCormicka centralne miejsce zajmuje pojęcie instytucji. Charakterystyczne dla niej jest pojęcie normatywnego jądra instytucji, które pozwala odróżnić daną instytucję na tle innych instytucji życia społecznego. Na normatywne jądro instytucji składają się: zbiór wartości przez nią realizowanych oraz zbiór praktyk społecznych. Analiza etyki zawodowej przez pryzmat ontologii społecznej Neila MacCormicka pozwala wyodrębnić jądro normatywne tej instytucji, co może być obiecujące poznawczo z kilku powodów. Po pierwsze – perspektywa instytucjonalna może być pomocna przy rozwiązaniu problemu legitymizacji władzy prawników opartej na sformalizowanych kodeksach etycznych. Po drugie, ustalenie centralnych dla grupy zawodowej zbioru wartości i praktyk ułatwi uczestnikom danej praktyki na wybór właściwego sposobu postępowania. Po trzecie, identyfikacja normatywnego jądra zawodów prawniczych pozwoli na ustalenie zakresu ingerencji w samorządność zawodów prawniczych.

Słowa kluczowe: etyka prawnicza, Neil MacCormick, instytucje

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(16)/2018, s. 46-53.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć:
102

Filed Under: Artykuły Tagged With: etyka prawnicza, instytucje, Katarzyna Mikołajczyk-Graj, Neil MacCormick

Etyka prawnicza Davida J. Lubana: moralna ocena czynów, podmiotowość, odpowiedzialność

Dr hab. Przemysław Kaczmarek

Uniwersytet Wrocławski


Abstrakt w języku polskim:
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie teorii etyki prawniczej Davida Lubana. W zaproponowanym przeze mnie odczytaniu projekt amerykańskiego filozofa prawa można rozrysować za pomocą trzech wymienionych w tytule filarów: moralnej oceny czynów, podmiotowości oraz moralnej odpowiedzialności. W ich świetle wyłania się stanowisko D. Lubana, postulujące zachowanie odrębności jednostki jako wykonawcy roli prawnika wobec struktury instytucjonalnej. W związku z tym działanie prawnika powinna charakteryzować sytuacja niepokoju związana z pytaniem: jak mam postąpić? Główną osią projektu D. Lubana jest krytyka stanowiska standardowego zakładającego zasadę niezależności moralności instytucjonalnej od moralności społecznej oraz indywidualnej. Zasada neutralności zakłada, że moralność roli zawodowej powinna ograniczać się do wymiaru instytucjonalnego. Takie rozstrzygnięcie zapobiec ma (zwłaszcza w przypadku zawodu adwokata) indywidualnej ocenie zachowania klienta, czy też – szerzej – wykonywaniu roli według własnego uznania.

Słowa kluczowe: kultura prawna, etyka prawnicza, rola zawodowa, podmiotowość-struktura, moralna odpowiedzialność

Język artykułu: polski

Data otrzymania: 06.06.2017
Data akceptacji: 16.08.2017

Opublikowano: Numer 1(16)/2018, s. 21-33.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć:
183

Filed Under: Artykuły Tagged With: etyka prawnicza, kultura prawna, moralna odpowiedzialność, podmiotowość-struktura, Przemysław Kaczmarek, rola zawodowa

Czy grozi nam kryzys prawa? Rozważania na tle problemu tzw. roszczenia do słuszności

Dr Paweł Skuczyński

Uniwersytet Warszawski


Abstrakt w języku polskim:
Za przejaw aktualności filozofii prawa Gustava Radbrucha uznaje się̨ zazwyczaj teoretyczne zainteresowanie i praktyczne zastosowanie jego poglądów na zagadnienia prawa haniebnego, ustawowego bezprawia odmowy jego stosowania przez organy władzy publicznej, w szczególności przez sądy, znane pod określeniem „formuły Radbrucha”. Główną tezą artykułu jest to, że można wskazać inne oprócz formuły Radbrucha elementy jego filozofii prawa, które zachowują aktualność́ i obecne są̨ w dzisiejszych dyskusjach dotyczących samego pojęcia prawa, jego obowiązywania oraz stosowania. Chodzi przede wszystkim o stanowiące podstawę myśli Radbrucha rozróżnienie pojęcia prawa (Rechtsbegriff) i idei prawa (Rechtsidee) oraz ich wzajemny stosunek. Rozwiązanie przyjęte w tym zakresie przez samego Radbrucha jest szeroko wykorzystywane w kręgu reprezentantów tzw. niepozytywistycznej koncepcji prawa, ale można mu przypisać́ także znaczenie bardziej ogólne, które przejawia się w problemie tzw. roszczenia do słuszności (Anspruch auf Richtigkeit). Roszczenie takie ma być́ elementem nie tylko samego prawa, ale wszelkich wypowiedzi prawniczych, w tym aktów stosowania prawa. Teza, której będę starał się bronić głosi, że spośród trzech interpretacji problemu owego roszczenia najlepsze uzasadnienie posiada ta, która odwołuje się nie tylko do słuszności porządku prawnego i aktów stosowania prawa, ale także do odpowiedzialności prawników i ich obowiązków zawodowych. Takie ujęcie bowiem najpełniej odpowiada na wyzwania stojące przed współczesnym prawem, które ma coraz bardziej sprofesjonalizowany charakter, a jednocześnie coraz bardziej narażone jest na zjawiska właściwe wszelkim sprofesjonalizowanym dziedzinom życia, w tym przede wszystkim zjawiska o charakterze kryzysowym. Poza zakresem rozważań́ pozostawiona jest kwestia, do jakiego stopnia interpretacja ta zgodna jest z poglądami samego Radbrucha, choć́ zasygnalizowanych zostanie kilka argumentów za tym, że jest to być́ może stopień wyższy niż̇ w przypadku pozostałych interpretacji.

Słowa kluczowe: Gustav Radbruch, formuła Radbrucha, niepozytywistyczna koncepcja prawa, roszczenie do słuszności, prawo haniebne, ustawowe bezprawie, etyka prawnicza

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 2(3)/2011, s. 61-75.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć:
148

Bibliografia:

  1. Alexy R., Begriff und Geltung des Rechts, München 2002 
  2. Alexy R., Theorie der juristichen Argumentation. Die Theorie des rationalen Diskurses als Theorie der juristischen Begründung, Frankfurt am Main 1991 
  3. Alexy R., W obronie niepozytywistycznej koncepcji prawa, „Państwo i Prawo” 1993/11–12 
  4. Apel K.-O., Das Apriori der Kommunikationsgemeinschaft und die Grundlagen der Ethik, w: Apel K.-O., Transformation der Philosophie, Band II, Das Apriori der Kommunikationsgemeinschaft, Frankfurt am Main 1973 
  5. Apel K.-O.,  Diskurs und Verantwortung. Das Problem des Übergangs zur postkonventionellen Moral, Frankfurt am Main 1988 
  6. Apel K.-O., Etyka dyskursu jako etyka odpowiedzialności – postmetafizyczna transformacja etyki Kanta, Principia 1992/5, 
  7. Apel K.-O., Wspólnota komunikacyjna jako transcendentalne założenie nauk społecznych, Zeidler-Janiszewska A., Kultura współczesna. Teoria–Interpretacje–Krytyka, Warszawa 1993 
  8. Cern K., Wojciechowski B., O koniecznych związkach między dyskursem prawnym a moralnym, w: Zajadło J. (red.), Dziedzictwo i przyszłość. Problemy współczesnej niemieckiej filozofii prawa, Gdańsk 2010
  9. Chauvin T., Sprawiedliwość: między celowością a bezpieczeństwem prawnym. Ewolucja poglądów Gustawa Radbrucha, „Studia Iuridica” 1999/37 
  10. Dreier R., Paulson S.L., Einführung in die Rechtsphilosophie Radbruchs, w: Dreier R., Paulson S.L. (red.), Radbruch G., Rechtsphilosophie. Studienausgabe, Heidelberg 2003 
  11. Dreier R., Recht und Moral, w: Recht-Moral-Ideologie. Studien zur Rechtstheorie, Frankfurt am Main 1981 
  12. Gizbert-Studnicki T., Grabowski A., Kilka uwag o niepozytywistycznej koncepcji prawa, w: Bogucka I., Tobor Z. (red.), Prawo a wartości. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Nowackiego, Kraków 2003 
  13. Grabowski A., Prawnicze pojęcie obowiązywania prawa stanowionego. Krytyka niepozytywistycznej koncepcji prawa, Kraków 2009 
  14. Kosielińska-Grabowska U.A., Idea sprawiedliwości u Gustawa Radbrucha, w: Wojciechowski B., Golecki M.J.  (red.), Rozdroża sprawiedliwości we współczesnej myśli filozoficznoprawnej, Toruń 2008 
  15. Paulson S.L., On the Background and Significance of Gustav Radbruch’s Post-War Papers, „Oxford Journal of Legal Studies”, 2006/17 
  16. Peczenik A., Non-Positivist Conception of Law, w: Teoria prawa. Filozofia prawa. Współczesne prawo i prawoznawstwo, Toruń 1998 
  17. Radbruch G., Filozofia prawa, Warszawa 2009 
  18. Rüthers B., Recht und Juristen unter dem Sog und Druck wechselnder politicher Systeme, w: 125 Jahre Rechtsanwaltskammer Frankfurt am Main, Oberlandesgericht Frankfurt am Main, Rechtspflege, Frankfurt am Main 2004 
  19. Scheider K., Der deutsche Jurist als Bürokrat – Zur Beziehung zwischen der sozialen Role des deutschen Juristen und der Entwicklung der staatlichen Bürokratie, w: Kaupen W., Werle R.  (red.), Soziologische Probleme juristischer Berufe, Göttingen 1974 
  20. Sekuła J. (red.), Idea etyczności globalnej, Siedlce 1999 
  21. Sierocka B., Krytyka i dyskurs. O transcendentalno-pragmatycznym uprawomocnieniu krytyki filozoficznej, Kraków 2003 
  22. Skuczyński P., Status etyki prawniczej, Warszawa 2010 
  23. Skuczyński P., Tradycje etyki prawniczej a nowoczesne zawody prawnicze, w: Steczkowski P. (red.), Etyka deontologia prawo, Rzeszów 2008 
  24. Sykuna S., Ralf Dreier – prawo rozumowe, w: Zajadło J. (red.), Przyszłość dziedzictwa. Robert Alexy, Ralf Dreier, Jürgen Habermas, Otfried Höffe, Arthur Kaufmann, Niklas Luhmann, Ota Weinberger: portrety filozofów prawa, Gdańsk 2008 
  25. Szyszkowska M., Neokantyzm. Filozofia społeczna wraz z filozofią prawa natury o zmiennej treści, Warszawa 1970 
  26. Wojciechowski B., Rozstrzyganie tzw. trudnych przypadków poprzez odwołanie się do odpowiedzialności moralnej, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2004/LXX 
    Czasopismo 
  27. Zajadło J., Dziedzictwo przeszłości. Gustaw Radbruch: portret filozofa, prawnika, polityka i humanisty, Gdańsk 2007 
  28. Zajadło J., Formuła Radbrucha. Filozofia prawa na granicy pozytywizmu prawniczego i prawa natury, Gdańsk 2001 
  29. Zajadło J., Odpowiedzialność za mur. Procesy strzelców przy murze berlińskim, Gdańsk 2003 
  30. Zajadło J., Wprowadzenie: rewolucja czy ewolucja w poglądach Gustawa Radbrucha?, w: Mochnaczewski P., Kociołek-Pęksa A. (red.), Dobre prawo, złe prawo – w kręgu myśli Gustawa Radbrucha, Warszawa 2009

Filed Under: Artykuły Tagged With: etyka prawnicza, formuła Radbrucha, Gustav Radbruch, niepozytywistyczna koncepcja prawa, Paweł Skuczyński, prawo haniebne, roszczenie do słuszności, ustawowe bezprawie

Reflexivity and the Codification of Legal Ethics. Remarks on the Basis of Paul Ricoeur’s “Little Ethics” Theory

Dr Marcin Pieniążek

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego


Abstrakt w języku angielskim:
Codes of legal ethics encounter constant waves of criticism. It is pointed out that their disadvantage is, on the one hand, the excessive casuistry, limiting the possibility of taking independent decisions in cases of ethical and professional conflicts, and, on the other hand, the exaggerated declarative character of perfectionist ethical and professional virtues. The gap between the abovementioned perspectives, easily perceived in such codes, results in a dysfunctionality of professional ethics in the actions undertaken by members of the legal profession. The article, apart from the critical-comparative part, includes a proposal of reading and interpreting the content of the codes in a way that transgresses the above opposition. The theoretical basis of the presented position is provided by the concept of “little ethics” formulated by Paul Ricoeur in his work Oneself as Another. The ethical theory developed by Ricoeur combines the elements of Aristotelian ethics of virtues with Kantian ethics of duty. For this reason, it sets a uniform perspective for opposing elements, namely: subordination to the norm of the code and pursuit of ethical and professional self-improvement by legal professionals. The proposed solution belongs to the “reflexive” paradigm of the lawyer’s professional ethics proposed on the basis of Ricoeur’s onto-ethical theory.

Język artykułu: angielski

Opublikowano: Numer 2(13)/2016, s. 39-50.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2016.2.39

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć:
288

Filed Under: Artykuły Tagged With: deontologizm, etyka prawnicza, mała etyka, Marcin Pieniążek, Paul Ricoeur, refleksyjność

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Szukaj

Kategorie

  • Aktualności
  • Artykuły
  • Bez kategorii
  • In Memoriam
  • Recenzje i polemiki
  • Słowo wstępne
  • Sprawozdania

Słowa kluczowe

poznanie ucieleśnione egologia social rights Georgii Sibirtsev metodologia nauk prawnych Tischner WTO spór konflikt (nie)dyskryminacja sprawczość definicja prawa państwo prawa John Rawls prawotwórstwo Ronald Dworkin Carlos Cossio przedmiot nauk prawnych norma podstawowa manuscrits philosophiques clandestins dyskurs społeczność filozofia polityczna prawa podmiotowe publiczne Artur Kozak Krzysztof Sielski zasada lex mitior retro agit Friedrich A. Hayek rzecznik interesu publicznego samoświadomość niepozytywistyczna koncepcja prawa Neil MacCormick michał peno pluralizm aksjologiczny prawoznawstwo Andrei Marmor prawo ochrony konsumentów wzajemne uzasadnienia filozofia deliberatywna Hohfeld semantyczne ukąszenie kultura prawnicza polityczna transformacja społeczeństwa i instytucji publicznych impartiality and independence of judges rozwiązywanie sporów deontologizm niezawisłość sędziowska zagadnienia normatywne i metodologiczne intencjonalność uprawnienia

Copyright © 2023 Polska Sekcja Międzynarodowego Stowarzyszenia Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej IVR | Administrator strony: Karolina Gmerek

Ta strona używa plików cookies. Zakładamy, że wyrażają Państwo na to zgodę, ale mogą Państwo także wyłączyć pliki cookies w Ustawieniach. //
This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. (Zob. więcej // Read more) Ustawienia // SettingsZGODA // ACCEPT

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT