Archiwum
Filozofii Prawa
i Filozofii Społecznej

Journal of the Polish Section of IVR (ISSN:2082-3304)

IVR

Call for Papers – 31.03.2025

All interested researchers are invited to submit proposals for articles to be included in the thematic issue of “Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej”. The provisional title of the issue is “Freedom of speech of a university teacher: Between the known and the unknown”. It will consist of English and Polish-language texts.

The aim of the volume is to take a multifaceted look at the above-mentioned problem area. The issues addressed may cover fields such as: freedom to conduct scientific research and to communicate the results obtained; freedom of expression in academic teaching; autonomy and self-governance of higher education institutions. The framework of the volume includes analyses of relevant laws (from Polish or any other jurisdiction), historical-legal research and philosophical reconstructions of the idea of the university and the academic ethos, as well as socio-cultural diagnoses of the specific situation of the contemporary academy in Poland and worldwide.

As an invitation to collectively identify what we know about the scope of academic freedom of expression, and what remains unclear and thus requires further research and discussion, we present the following sample questions for consideration:

  1. What expectations are formulated in the broadly understood public debate about academic research and teaching practice? To what extent do values such as truth, the development of knowledge, and the practical usefulness of results inform these expectations?
  2. What are the limits of academic freedom of expression? Should its scope be different from the freedom of expression of those who do not have such a role? Does the role in question affect the scope of the freedom of expression he or she expresses outside the purely professional sphere (research and teaching), for example in public debate or in the private sphere?
  3. What factors determine the limits of a university teacher’s freedom of expression? To what extent does the scope of this freedom depend on the context of a given society (historical, cultural, etc.)?
  4. How do the changes in the structure of social communication brought about by the development of new technologies, in particular the Internet, affect the freedom of expression of an academic teacher?
  5. To what extent is academic discourse responsible for the state of the public sphere? With regard to this question, is it possible to make a generalisation about people in the academy, or does the specific field they represent have an impact on the answer?
  6. Should the academy maintain neutrality in relation to ongoing political disputes at the domestic and global levels? If so, what precisely constitutes such neutrality? If not, what are the limits and requirements for the academy and its individual representatives to engage in such disputes?

The volume will be edited by Dr Paweł Jabłoński (UWr), Prof Przemysław Kaczmarek (UWr) and Dr Mateusz Wojtanowski (UWr) as the fourth issue of the “Archiwum” in 2025. Article proposals should be sent to mateusz.wojtanowski2@uwr.edu.pl by 31 March 2025. Texts have to be prepared according to the editorial standards used by the “Archiwum” (detailed guidelines for authors are available at: http://archiwum.ivr.org.pl/wp-content/uploads/2021/06/Editorial-standards-ENG-zm.1.docx, with a maximum of 35,000 characters, including spaces and footnotes). For any further information, please contact the editors of the volume: pawel.jablonski@uwr.edu.pl, przemyslaw.kaczmarek@uwr.edu.pl, mateusz.wojtanowski2@uwr.edu.pl

Numer 3(40)/2024 „Archiwum…” jest już dostępny

Zapraszamy do zapoznania się z numerem 3(40)/2024 „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej”. W tomie znalazły się następujące teksty:

Artykuły:

Prof. UMK dr hab. Łukasz DOMINIAK

Libertarianizm, sceptycyzm jusnaturalistyczny i argument z uzasadnionego użycia siły

Michał KORDZIŃSKI

Unia Europejska jako społeczność ludów dobrze urządzonych? Obiektowa interpretacja prawa ludów Johna Rawlsa – przyczynek do przyszłych badań

Dr Wiktor KRZYMOWSKI

O prokonstytucyjnej dyrektywie interpretacyjnej in dubio pro vita humana

Prof. UŁ dr hab. Jerzy LESZCZYŃSKI

Agonizm polityczny a myślenie o prawie i prawoznawstwie

Mgr Grzegorz LIPIŃSKI

Ujęcie zasad na gruncie prawa karnego procesowego

Mikołaj TRUSZKOWSKI

Redagowanie przepisów o wejściu w życie aktu normatywnego powszechnie obowiązującego – analiza krytyczna na marginesie nowelizacji ustawy – Kodeks wyborczy z 2023 r.

Recenzje:

Mgr Agata DĄBROWSKA, Prof. UŁ dr hab. Jerzy LESZCZYŃSKI

Wojciech Zomerski, W kierunku demokratycznej nauki prawa? Dogmatyka, edukacja, postanalityczność. Warszawa 2023, ss. 383

Sprawozdania:

Dr Mateusz PĘKALA

I Górska Rajdokonferencja Filozofii Prawa Społeczny wymiar rządów prawa, Beskid Żywiecki, 12–14.04.2024 r.

 

Z całym numerem można zapoznać się TUTAJ.

Numer 2(39)/2024 „Archiwum…” jest już dostępny

Zapraszamy do zapoznania się z numerem 2(39)/2024 „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej”. W tomie znalazły się następujące teksty:

Artykuły:

Dr Tomasz GRZYBOWSKI, Dr Marta SARNOWIEC-CISŁAK

Wyznaczanie temporalnych granic decyzji interpretacyjnej przez sąd (w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych)

Prof. US dr hab. Robert PISZKO

Krytyczna analiza tezy o przydatności idei metafory konceptualnej w wykładni prawa

Mgr Kaja PTAK

Rekonstrukcja pojęcia prawniczego domniemania interpretacyjnego

Mgr Zdeněk TRÁVNÍČEK

Metafizyczna niejasność, tożsamość przypadków prawnych i rządy prawa

Dr Julia WESOŁOWSKA

Skala i różnorodność odniesień do emocji w polskim orzecznictwie dotyczącym szkód niemajątkowych

Mgr Bartosz WIELECHOWSKI

Hard to Explain? – rozumowania abdukcyjne w prawniczych wnioskowaniach o faktach

 

Recenzje:

Prof. UAM dr hab. Marzena KORDELA

Emmanuel Jeuland, Theories of Legal Relations, Cheltenham, Northampton 2023. Recenzja

 

Z całym numerem można zapoznać się TUTAJ.

Numer 1(38)/2024 „Archiwum…” jest już dostępny

Zapraszamy do zapoznania się z numerem 1(38)/2024 „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej”. W tomie znalazły się następujące teksty:

Artykuły:

Prof. dr hab. Andrzej BATOR
Beata Polanowska-Sygulska, Harmonia i dysonans. Wokół rozmów z oksfordzkimi filozofami – uwagi o książce

Dr Hanna DĘBSKA
Kariera uczonego i tworzenie idei w warunkach fundamentalnych zmian strukturalnych. O Leonie Petrażyckim raz jeszcze

Prof. dr hab. Jolanta JABŁOŃSKA-BONCA
Zmiany w powłoce kultury prawnej na przykładzie zdalnych rozpraw – szkic problemu

Dr Jędrzej JANICKI
Elementy hermeneutyczne w derywacyjnym modelu wykładni prawa

Dr Michał SŁUŻALEC
Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 jako forma zadośćuczynienia poczuciu społecznej sprawiedliwości

Dr hab. Andrzej STOIŃSKI
Analiza rozłożenia praw i obowiązków we wspólnotach w świetle złożonej korelacji kompensującej

Recenzje:

Mgr Karol STAŚKIEWICZ
Wojciech Zomerski, W kierunku demokratycznej nauki prawa? Dogmatyka, edukacja, postanalityczność, Warszawa 2023, ss. 383

Z całym numerem można zapoznać się TUTAJ.

Zaproszenie na konferencję naukową z okazji 100. rocznicy urodzin Profesora Józefa Nowackiego

W imieniu organizatorów serdecznie zapraszamy Wszystkich Przedstawicieli Społeczności Teoretyków, Filozofów i Socjologów w Polsce, w tym zainteresowanych doktorantów i studentów, na spotkanie konferencyjne z okazji 100. rocznicy urodzin Profesora Józefa Nowackiego (1923-2005), które odbędzie się 8 listopada 2023 r. (środa) od godziny 14:00 (nie ma konieczności wcześniejszej rejestracji).

Specjalnymi gośćmi spotkania  będą: Prof. dr hab. Tomasz Gizbert-Studnicki, Prof. dr hab. Jerzy Zajadło, Prof. dr hab. Marek Zirk-Sadowski, Prof. dr hab. Bogumił Brzeziński, Prof. dr hab. Leszek Leszczyński oraz dr hab. Bartosz Liżewski Prof. UMCS.

W trakcie obrad zostanie zaprezentowany także specjalny numer czasopisma „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej”, który został wydany z okazji 100. rocznicy urodzin Profesora Józefa Nowackiego. Planowana jest transmisja z tego wydarzenia za pośrednictwem kanału YouTube Uniwersytetu Śląskiego.

Profesor Józef Nowacki (1923 – 2005)

„Historia tekstem pisana,  czyli o wpływie poglądów Profesora Józefa Nowackiego na polską teorią i filozofię prawa”

Plan obrad:

14:00 Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego  w Katowicach – Dr hab.  Witold Kurowski Prof. UŚ – otwarcie obrad; Prof. dr hab. Marek Zirk-Sadowski – Redaktor Naczelny czasopisma „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” – prezentacja numeru poświęconego Profesorowi Józefowi Nowackiemu.

14:30 – 16:30 Sesja Pierwsza: Od dogmatyki do filozofii

Prof. dr hab. Tomasz Gizbert-Studnicki, Prof. dr hab. Bogumił Brzeziński, Prof. dr hab. Leszek Leszczyński, Prof. dr hab. Jerzy Zajadło

16:30 –17:00 Przerwa kawowa

17:00 – 19:00 Sesja druga: Od metodologii do teorii

Prof. dr hab. Tomasz Pietrzykowski, Prof. Dr hab. Marek Zirk – Sadowski, dr hab. Bartosz Liżewski  Prof. UMCS,  Dr hab. Sławomir Tkacz Prof. UŚ

Numer 3(36)/2023 „Archiwum…” jest już dostępny

Zapraszamy do zapoznania się z anglojęzycznym numerem 3(36)/2023 „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej”. Numer nosi tytuł: „Między teorią prawa a ideologią” i jest poświęcony myśli prof. Józefa Nowackiego w setną rocznicę jego urodzin oraz w dwudziestą rocznicę wydania zbioru jego autorstwa pt. „Studia z teorii prawa”. W numerze znalazły się następujące teksty:

  • Prof. UŚ dr hab. Sławomir TKACZ: Między teorią prawa a ideologią. Wprowadzenie
  • Prof. dr hab. Józef NOWACKI: O normatywnych (abstrakcyjno-generalnych) i sytuacjonistycznych rozumieniach zasad współżycia społecznego
  • Prof. dr hab. Tomasz PIETRZYKOWSKI: Ideał naukowości prawoznawstwa. Józef Nowacki przeciw ideologizacji twierdzeń prawniczych
  • Prof. dr hab. Zygmunt TOBOR: Legalność jako zgodność z intencją prawodawcy. Rozumienie legalności w pracach Józefa Nowackiego
  • Prof. dr hab. Kamil ZEIDLER: Prawo a wartości inne niż moralne. O poszukiwaniu tropów w pracach Józefa Nowackiego
  • Prof. UŚ dr hab. Agnieszka BIELSKA-BRODZIAK, dr Marek SUSKA: Pewność prawa a zasada interpretatio retro non agit
  • Prof. dr hab. Leszek LESZCZYŃSKI: Sytuacjonistyczna i normatywna koncepcja klauzul generalnych. Kontekst różnic i punktów stycznych
  • Prof. UŚ dr hab. Sławomir TKACZ: Sytuacjonistyczna i normatywna koncepcja klauzul generalnych. Spory o trafność dwóch ujęć klauzul generalnych w świetle poglądów Józefa Nowackiego

Z numerem można zapoznać się TUTAJ.

Numer 2(35)/2023 „Archiwum…” jest już dostępny

Zapraszamy do zapoznania się z anglojęzycznym numerem 2(35)/2023 „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej”. W numerze znalazły się następujące teksty:

  • Mgr Bartłomiej BODZIŃSKI-GUZIK: Teatr a partycypacja – co dobrego może wnieść „teatralność” dla zaangażowania obywatelskiego?
  • Prof. UMK dr hab. Łukasz DOMINIAK: Korzyści pochodzące z przestępstwa i libertarianizm
  • Dr Bartosz JANIK: Model eksplanacyjny ugruntowania w prawie
  • Prof. dr hab. Joanna MISZTAL-KONECKA: Sędziowskie zadanie odrębne i jego znaczenie w społeczeństwie demokratycznym. Refleksje na tle prawa polskiego
  • Mgr Katarzyna RUŻYCZKA: Czy sędziowie powinni być empatyczni? Miejsce empatii sędziowskiej w Terapeutycznej Jurysprudencji
  • Mgr Wojciech RZEPIŃSKI: Przypisywanie treści przepisom prawnym przez orzecznictwo. Analiza teoretyczna wyroków polskiego Trybunału Konstytucyjnego
  • Dr Magdalena WOJDALA: Nietekstualne elementy w uzasadnieniach sądowych: zarys problematyki

Z numerem można zapoznać się TUTAJ.

Call for Papers: anglojęzyczny numer ogólny – 30.11.2023 r.

“Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” ogłasza nabór tekstów do ogólnego numeru anglojęzycznego czasopisma, który ukaże się jako jeden z tomów w 2024 r. Nadsyłane teksty mogą być poświęcone wszelkim zagadnieniom mieszczącym się w zakresie tematycznym czasopisma: teorii prawa, filozofii prawa, socjologii prawa, filozofii społecznej, filozofii politycznej czy etyce prawniczej. Podjęte zagadnienia powinny być przy tym interesujące także z perspektywy zagranicznego czytelnika.
Artykuły powinny być napisane w języku angielskim, a ich objętość nie powinna przekraczać 45.000 znaków ze spacjami i przypisami. Do tekstu załączyć należy formularz i oświadczenie autorskie. Potrzebne pliki oraz istotne informacje dotyczące procesu recenzyjnego są dostępne TUTAJ. Zachęcamy osoby, dla których język angielski nie jest pierwszym językiem, do poddania artykułu profesjonalnej korekcie tłumacza jeszcze przed złożeniem tekstu do czasopisma. Teksty należy przesyłać do 30 listopada 2023 r. na adres: archiwum@ivr.org.pl.

Call for Papers: Wyzwania posthumanizmu – nowe drogi w prawie, etyce i estetyce – 31.03.2024 r.

Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do nadsyłania artykułów do numeru tematycznego „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” zatytułowanego „Wyzwania posthumanizmu –  nowe drogi w prawie, etyce i estetyce”.

Posthumanizm pojawił się w dyskursie naukowym stosunkowo niedawno, jednak w literaturze światowej doczekał się już opracowań syntetyzujących. W swej odmianie krytycznej posthumanizm postrzegany jest jako  filozoficzny  i polityczny motyw w literaturze, popkulturze, teorii (w supozycji formalnej), który charakteryzuje się radykalną decentralizacją tradycyjnego pojęcia suwerennego, spójnego i samodzielnego człowieka, w celu ukazania, w jaki sposób człowiek ewoluuje razem z rozlicznymi formami życia i maszyn, konstytuuje je i jest przez nie konstytuowany. W ten sposób posthumanizm opiera się na założeniu dekonstrukcji reprezentacji kulturowych.

Źródłem – przyczyną odmienionej reprezentacji człowieka są gwałtowne przemiany technologiczne, umożliwiające klonowanie, cyborgizację, transplantacje międzygatunkowe i inne podobne. Posthumanizm to zatem, z jednej strony, „kondycja ontologiczna” dzisiejszego człowieka, z drugiej – nowy sposób „ujmowania” go. Perspektywa interdyscyplinarna obejmuje m.in. pola: biologii, genetyki, cybernetyki, studiów nad zwierzętami, potworami (monster studies), niepełnoprawnością (disability studies). Korzeni transhumanizmu można poszukiwać w myśli Michaela Foucaulta, feminizmie, i queer studies, refleksji technonaukowej czy krytycznych studiach nad pojęciem rasy.

Poshumanizm jako nowy nurt filozoficzny zdaje się mieć uzasadnienie w biologii (odkrycie neuronów lustrzanych), ale nawet bardziej w myśli Giorgia Agambena (L`aperto – 2002). Według niego przeciwstawienie człowieka innym żywym rzeczom, przy jednoczesnym stworzeniu ekonomii relacji pomiędzy ludźmi i zwierzętami, było możliwe tylko dzięki temu, że w człowieku wydzielono coś na kształt życia zwierzęcego. Obywatelstwo lub tożsamość narodowa, podległość prawu i innym normom społecznym w tej wizji człowieka są określane przez kategorie biologiczne, co ekstrapoluje je na pole współczesnej biometrii.

Osobę wyobrażamy sobie jako jednostkę, która jest podmiotem moralnym. Podmiot moralny to byt, zdolny do moralnego osądu wobec kwestii moralnych oraz zdolny do działania na podstawie owych osądów. Ponieważ potrafimy wyobrazić sobie maszynę zdolną do samopoświęcenia w imię obrony życia – „T-800” w ostatniej scenie „Terminatora 2” – maszyna może być podmiotem moralnym, a zatem kategoria „osoby” nie przysługuje wyłącznie ludziom (w wąskim rozumieniu tego słowa). Ogromne postępy w zakresie sztucznej inteligencji wręcz zagroziły dotychczasowej roli człowieka, oferując jego zastąpienie w sposób, który prowadzi do sytuacji, w których nie daje się odróżnić działalności człowieka od  działania sztucznej inteligencji – np. ChatGPT.

Posthumanizm zdaje się więc kreślić nową wizję podmiotowości, niepolegającą po prostu na przyznaniu podmiotowości prawnej coraz z to nowym istotom i powolnej przemianie treści pojęcia terminu: „podmiotowość prawna” – co wydaje się odpowiadać wyobrażeniom umiejscowionym w transhumanizmie. Chodzi raczej o nowe pojęcie społeczności, która nie byłaby już tylko ludzka i nie tylko to, co ludzkie byłoby kryterium wyodrębnienia takiej społeczności. To z kolei zdaje się wymagać badań nad nową formułą kultury, uczestniczenia w kulturze, w tym w kulturze prawnej. W ten sposób zmieniłoby się też samo pojęcie prawa, a być może powinno być ono zastąpione innym. Nie jesteśmy izolowanymi podmiotami, wręcz przeciwnie – znajdujemy się w nieustannym odniesieniu do innych czy też połączeniu z nimi. Świadomość emocji uwarunkowana jest uczeniem się ich od humanistycznych „innych”, a oni/one stają się tym samym naszym zdecentralizowanym „społecznym mózgiem (social brain)”.

Mając to na uwadze, starając się zachęcić do zgłaszania referatów, zapraszamy do rozpatrywania zagadnień w następujących zakresach:

1) posthumanistyczne prawo,

2) posthumanistyczna moralność,

3) posthumanistyczna wizja piękna,

4) prawo, moralność i piękno w posthumanistycznym świecie,

5) metodologia posthumanstycznego ujęcia prawa, moralności i piękna.

Mile widziane będą zgłoszenia dotyczące powyższych tematów, jak również innych możliwych sposobów analizy związanych z powyższymi zagadnieniami.

Propozycje artykułów należy przesyłać na adres redakcji (archiwum@ivr.org.pl) do 31 marca 2024 r. Objętość tekstu nie powinna przekraczać 45.000 znaków ze spacjami i przypisami. Teksty powinny być przygotowane według standardów redakcyjnych stosowanych w „Archiwum”, dostępnych pod adresem http://archiwum.ivr.org.pl/wytyczne-dla-autorow/. Do tekstu załączyć należy formularz i oświadczenie autorskie.

Tom zostanie opublikowany pod redakcją prof. US dr. hab. Roberta Piszko planowo w 2025 roku. Dalszych informacji udziela redaktor tomu (e-mail: robert.piszko@usz.edu.pl).

Przesłane teksty będą poddane procedurze recenzyjnej zgodnie z zasadami przyjętymi przez Redakcję (wstępnym warunkiem opublikowania artykułu jest uzyskanie dwóch pozytywnych recenzji). Gdyby zainteresowanie przekroczyło ramy objętościowe numeru tematycznego, redaktorzy dokonają wyboru artykułów, które zostaną w nim opublikowane. Pozostałe pozytywnie ocenione przez recenzentów artykuły będą mogły zostać opublikowane w kolejnych numerach czasopisma.

Zapraszamy Państwa do składania propozycji artykułów.