Dr hab. Rafał Mańko
Central European University, Democracy Institute (Budapeszt, Węgry)
Abstrakt w języku polskim: Celem artykułu jest zbadanie stanowiska Jewgienija B. Paszukanisa odnośnie problemu autonomii prawa. Materiałem źródłowym do badań jest monografia J.B. Paszukanisa pt. Ogólna teoria prawa i marksizm (1924), w której zawarł on zręby swojej hylemorficznej teorii prawa, określanej też jako materialistyczna bądź realistyczna. Artykuł rozpoczyna się od rekonstrukcji podstawowych założeń hylemorficznej teorii prawa J.B. Paszukanisa, a następnie przechodzi do kluczowej w jego ujęciu problematyki genezy formy prawnej. W świetle przeprowadzonej analizy, artykuł wykazuje, że istotą prawa w ujęciu J.B. Paszukanisa jest to, iż jest ono formą kształtującą i umożliwiającą stosunki wymiany ekonomicznej, które stanowią jego właściwą materię. Na tym tle artykuł podejmuje problematykę autonomii prawa, wskazując, że należy ją w pracy rozpatrywać w dwóch wymiarach – wewnętrznej autonomii prawa, tj. autonomii prawa względem jego treści, oraz zewnętrznej autonomii prawa, tj. autonomii prawa względem państwa, polityki i ideologii. Gdy idzie o wewnętrzną autonomię prawa, w artykule wskazano, iż relacje formy prawa do jego materii mają – w ujęciu J.B. Paszukanisa – charakter dialektyczny, co skutkuje odrzuceniem przez niego Marksowskiej koncepcji prawa jako „nadbudowy” odzwierciedlającej relacje ekonomiczne w „bazie”. Gdy idzie o zewnętrzną autonomię prawa, Paszukanis zdecydowanie opowiada się po stronie twardej ontologii prawa, opartej o jego hylemorficzną substancję (złożenie materii aktów wymiany i jej formy prawnej), co czyni prawo pierwotnym wobec państwa i polityki oraz istotowo odrębnym względem ideologii. Nie wyklucza to oczywiście ideologiczności prawa, ale – znów wbrew marksistom – Paszukanis nie dopuszcza uznania prawa za zjawisko co do swej istoty ideologiczne.
Słowa kluczowe: autonomia prawa, ideologia, hylemorfizm, juryscentryzm, forma prawa, forma prawna, Paszukanis
Język artykułu: polski
Opublikowano: nr 4(41)/2024, s. 91-103
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2024.4.91
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 83
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.