wymiar sprawiedliwości

Sędziowskie zadanie odrębne i jego znaczenie w społeczeństwie demokratycznym. Refleksje na tle prawa polskiego

Joanna Misztal-Konecka

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie

Abstrakt w języku polskim: Wymierzanie sprawiedliwości w poważniejszych i trudniejszych sprawach powierzane bywa w większości systemów prawnych kompletom sędziowskim złożonym z kilku, kilkunastu, a czasem nawet kilkudziesięciu osób. W praktyce przy tym nie zdarza się, by wymagano od wskazanej grupy sędziów jednomyślności przy wydawaniu rozstrzygnięcia. Przedmiotem rozważań podjętych w artykule jest zagadnienie możliwości i znaczenia ujawnienia faktu, że orzeczenie zapadło niejednomyślnie, a także tego, jakimi racjami kierował się sędzia lub sędziowie sprzeciwiający się zdaniu większości. Analiza tego zagadnienia wymaga sięgnięcia nie tylko do metody dogmatycznoprawnej, ale także prawnoporównawczej i aksjologicznej. Przeprowadzone badania prowadzą do wniosku, że prawodawcy (choć nie we wszystkich państwach i nie we wszystkich organizacjach międzynarodowych) w coraz szerszym zakresie dopuszczają podanie do wiadomości stron i publiczności tego, że nie wszyscy sędziowie głosowali za określonym rozstrzygnięciem oraz powodów zajętego przez nich stanowiska. Mimo podnoszenia szeregu zastrzeżeń wobec instytucji zdania odrębnego (votum separatum) związanych z podważeniem autorytetu sądu i wydanego orzeczenia, okazuje się, że społeczeństwo demokratyczne, ceniące transparentność oraz wagę argumentów merytorycznych, z aprobatą podchodzi do tej instytucji. Zabezpiecza ona bowiem prawo sędziego do wyrażenia własnego stanowiska, jak też prawo stron i społeczeństwa do poznania racji przemawiających za odmiennym rozstrzygnięciem, w tym do ich twórczego spożytkowania dla dobra sądownictwa i nauki prawa. Oznacza to, że zdania odrębne i ich uzasadnienia stają się istotnym czynnikiem kształtowania postrzegania wymiaru sprawiedliwości.

Słowa kluczowe: zdanie odrębne, społeczeństwo demokratyczne, wymiar sprawiedliwości, autorytet orzeczeń sądowych, uzasadnienie aktów stosowania prawa

Język artykułu: angielski

Opublikowano: Numer 2(35)/2023, s. 43-52.

DOI: https://doi.org/10.36280//AFPiFS.2023.2.43

Ściągnij plik: Download Liczba ściągnięć: 23

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Call for Papers: Deliberatywna filozofia prawa – 31.05.2021 r.

Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do nadsyłania artykułów do numeru tematycznego „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” zatytułowanego Deliberatywna filozofia prawa.

Celem rozważań podejmowanych w tomie jest zaprezentowanie nowego paradygmatu badawczego w filozofii prawa, którym jest deliberatywna filozofia prawa (DFP). Paradygmat zakłada, że źródłem legitymizacji procesów stanowienia prawa i jego stosowania (czy to w typie sądowym, czy w typie administracyjnym) jest szeroki rzeczywisty udział w nich oraz realny wpływ na ich funkcjonowanie obywateli danego związku politycznego. Dotyczy to wszystkich trzech władz: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Tym samym to aktywni publicznie „krytyczni obywatele” (Pippa Norris) stanowią niezbędny czynnik procesów prawotwórczych oraz procesów stosowania prawa. DFP przekracza założenia Habermasowskiego modelu demokracji, w którym odrębnie funkcjonujące instytucje demokracji reprezentatywnej wspierane są wyłącznie pośrednio przez aktywność obywateli w sferze publicznej. DFP stawia sobie za cel wypracowanie takiego modelu ustroju, w którym obywatele zostają rzeczywiście upodmiotowieni i odzyskują rzeczywisty wpływ na procesy stanowienia i stosowania prawa oraz odpowiednie instytucje z nimi związane.

DFP przyjmuje, że metodą uzgadniania/dochodzenia do porozumienia powinna być deliberacja pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi stronami. Podstawowa zasadą regulującą deliberację jest konieczność formułowania uzasadnień publicznych, które zawsze powinny być jawne i transparentne oraz podawane językiem zrozumiałym dla zwykłych obywateli. Kwestia tego, co dokładnie można/powinno się uznać za uzasadnienie publiczne jest oczywiście sprawą badawczo otwartą, w szczególności na gruncie DFP.

DFP w odniesieniu do procesów legislacyjnych postuluje konieczność prowadzenia rzeczywistych a nie fasadowych konsultacji publicznych. W odniesieniu do sprawowania wymiaru sprawiedliwości przyjmuje założenie o szerokim udziale obywateli jako źródle legitymizacji wymiaru sprawiedliwości. DFP wypracowuje nowy model kształcenia obywateli, w tym nowy model edukacji prawniczej, wymagający głębokiej reformy obecnie istniejącego modelu z jednej strony stanowiącego skostniały spadek po okresie realnego socjalizmu, z drugiej podtrzymywanego przez wciąż kołatającego się w murach wydziałów prawa ducha antydemokratycznego pozytywizmu prawniczego. DFP pozwala podjąć trud wypracowania od nowa narzędzi dogmatyki prawniczej dostosowanych do potrzeb współczesnego demokratycznego państwa prawa.

Tom będzie się składał z trzech działów:

teoretycznego, dotyczącego tego, czym jest deliberatywna filozofia prawa;
poświęconego udziałowi obywateli w opartym na deliberacji sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości;
dedykowanego edukacji demokratycznej i prawniczej.

Propozycje artykułów należy przesyłać na adres redakcji (archiwum@ivr.org.pl) do 31 maja 2021 roku. Teksty powinny być przygotowane według standardów redakcyjnych stosowanych w „Archiwum”, dostępnych pod adresem http://archiwum.ivr.org.pl/wytyczne-dla-autorow/. Tom zostanie opublikowany pod redakcją Karoliny M. Cern oraz Piotra W. Juchacza (UAM) planowo w 2021 roku. Dalszych informacji udzielają redaktorzy tomu: cern@amu.edu.pl oraz juchaczp@amu.edu.pl.

Kulturowe uwarunkowania stosowania prawa karnego w Japonii

Prof. dr hab. Jacek Izydorczyk

Uniwersytet Łódzki

Abstrakt w języku angielskim: The author describes the Japanese way of criminal justice in practice (law in action). But he shows the Japanese law in action as a ‘product’ of a quite different culture then the culture of Western World. First, presents in a glance history and religion of Japan. Next, shows development of new laws for Japan during XIX century when Japanese decided to ‘escape from Asia’ and join the Western World. Third part of the paper, explains the criminal justice system in contemporary Japan. The main part of the article focuses on Japanese criminal law as an everyday law in action (the law in action quite often very difficult to understand for Westerners). According to the author there are five main examples of those cultural grounds of Japanese criminal law in action. First – the Japanese way of preventing crimes; second – the Japanese idea what is (and what for actually is) criminal law; third – problem of so-called the opportunism principle which really dominates the criminal procedure in Japan; fourth – phenomenon of Boryokudan (Yakuza) in Japan; and last (fifth) – question what actually means the principle of fair trial (i.e. protection of defendants rights) in Japan in real life. The author’s conclusion is simple: law in action always depends from the culture of a country. That is why – when we talk on Japan – much more important is to understand such cultural grounds than just to know the legal system described by official ‘paper laws’.

Słowa kluczowe: japońskie prawo karne, wymiar sprawiedliwości, kultura prawna, prewencja

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 2(15)/2012, s. 77-91.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 135