Arkadiusz Barut

Stosowanie przepisów o służebności przesyłu jako przykład prawa „stanu wyjątkowego”

Dr hab. Arkadiusz Barut

Uniwersytet Wrocławski

Abstrakt w języku polskim: Przedmiotem artykułu jest analiza orzecznictwa sądów cywilnych w kategoriach sformułowanych przez Giorgio Agambena i Judith Butler, to jest kategoriach prawa jako „stanu wyjątkowego,” praktyki czysto arbitralnej stanowiącej parodię prawa. Autor wskazuje aspekty takiego „prawa”: zatarcie granic między prawem a czynnościami czysto faktycznymi (w terminologii Agambena: „życiem”), co może przybrać postać przemocy nie dbającej już o swą legitymizację lub redukcji prawa do „czystej formy”, to jest tworzenia i stosowania reguł przy całkowitym abstrahowaniu od oceny etycznej i skutków społecznych. W terminologii Foucaulta oba te procesy można przedstawić jako odrodzenie się suwerenności w polu rządomyślności, parodiowanie prawa uzasadniane jest bowiem potrzebami zarządzania ludnością, w rzeczywistości stanowi jednak wynik dążenia władzy do samo-zachowania. Pojawiają się, jak to określa Butler, drobni suwerenowie, mający rzekomo jedynie w sposób quasi-techniczny stosować prawo wyartykułowane w pełni w ustawie, a w gruncie rzeczy działający w pełni arbitralnie. Jedną z ich metod jest pozorowanie tworzenia lub stosowania prawa poprzez odebranie określonego znaczenia słowom, w szczególności pojęciom prawnym. Rezultatem jest odejście od idei trójpodziału władzy oraz postulatu upodmiotowienia adresata norm prawnych, niekiedy przy zachowania fikcji jego podmiotowości jako rodzaju Agambenowskiej „czystej formy prawnej.” Autor stwierdza, że przykładem takiego procesu jest orzecznictwo polskiego Sądu Najwyższego i sądów powszechnych dotyczące możliwości zasiedzenia służebności przesyłu przez przedsiębiorstwa przesyłowe. Wskazuje, że zwyciężyło w nim stanowisko całkowicie odchodzące od treści ustawy oraz utrwalonego rozumienia pojęć cywilnoprawnych, rezultatem jest pozbawienie właścicieli nieruchomości ich praw podmiotowych.

Słowa kluczowe: stan wyjątkowy, Agamben, Butler, służebność przesyłu

Język artykułu: polski

Data otrzymania: 31.10.2018
Data akceptacji: 23.03.2019

Opublikowano: Numer 1(19)/2019, s. 5-14

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2019.1.5

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 441

Sąd jak inkarnacja Ludu. Dekonstrukcja idei ludowego konstytucjonalizmu

Dr Arkadiusz Barut

Uniwersytet Wrocławski

Abstrakt w języku polskim: Przedmiotem artykułu jest analiza idei ludowego konstytucjonalizmu sformułowanej w amerykańskiej filozofii prawa. Autor wychodzi od stwierdzenia deficytu legitymacji współczesnej władzy politycznej, a co za tym idzie jej wytworu – prawa pozytywnego. Rozwiązaniem tego problemu ma być idea polityki deliberacyjnej, polegającej na społecznej dyskusji oraz prawa responsywnego, tworzonego poprzez aktywność wielu podmiotów, w którym znajdują odzwierciedlenie zróżnicowane tożsamości i sposoby widzenia świata. Deliberacyjność polityki i responsywność prawa mogą jednak oznaczać albo społeczną realność – rzeczywistą dyskusję nad prawem i polityką albo ideę regulatywną, do realizacji której może zbliżać się działalność organów o charakterze elitarnym. W amerykańskiej filozofii prawa idea ludowego konstytucjonalizmu stanowić miała odpowiedź na postulat jego legitymizacji prawa poprzez zapewnienie społeczeństwu, a w szczególności przedstawicielom „nowych ruchów społecznych”, takich jak „ruch obrony praw obywatelskich” w latach 60-tych, bezpośredniego udziału w jego tworzeniu i stosowaniu, była wyrazem zaniepokojenia, które wyrażali również autorzy lewicowi w obliczu prawotwórczych orzeczeń Sądu Warrena. Przeformułowanie tej idei, dokonane w szczególności przez Bruce’a Ackermana, czyli uznanie za wyraz ludowego prawodawstwa orzecznictwa amerykańskiego Sądu Najwyższego stanowi wyraz zmiany rozumienia, czy wręcz dekonstrukcji podstawowych idei filozoficzno-prawnych i filozoficzno-politycznych, takich jak reprezentacja i demokracja. Następstwem jest oderwanie pojęcia ludu od związku z określoną empiryczną zbiorowością. Proces ten jawi się jako aspekt zjawiska ideowego wykraczającego poza kontekst amerykański, to jest legitymizacji, według kryterium realizacji hasła ochrony praw człowieka, organów o charakterze elitarnym, przykładem koncepcje Pierre’a Rosanvallona czy Dominique Rousseau. Autor wskazuje na niebezpieczeństwa związane z tym trendem: radykalna zmiana znaczenia słów powoduje irracjonalizację dyskursu społecznego, a oparcie legitymacji sądu konstytucyjnego na prawach człowieka może wyłączyć możliwość jego krytyki.

Słowa kluczowe: filozofia prawa, teoria demokracji, ludowy konstytucjonalizm, Bruce Ackerman

Język artykułu: polski

Data otrzymania: 22.05.2017
Data akceptacji: 08.08.2017

Opublikowano: Numer 2(15)/2017, s. 13-25.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 237

A-podmiotowość władzy – mit i rzeczywistość, czyli Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako władza „suwerenna”

Dr Arkadiusz Barut

Abstrakt: Celem niniejszego artykułu jest analiza jednego z aspektów współczesnej władzy politycznej i administracyjnej. Jako kategorię analityczną autor przyjmuje Foucaultowskie kategorie dyskursu władzy: władzę jako „suwerenność” (przednowoczesny typ zindywidualizowanej władzy, która dąży do samozachowania) i władzę jako „rządomyślność” (governmentality) – współczesny typ zindywidualizowanej władzy, której celem jest kontrola i zarządzanie społeczeństwem. Władza współczesna – władza biurokratyczna opisana m.in. przez M. Webera – wydaje się być drugim z tych typów władzy. Na polu tym pojawia się jednak nowy typ władzy suwerennej legitymizowany przez dyskurs o rządomyślności – zarządzanie i ochrona populacji. Jej przykładem jest analizowane przez G. Agembena i J. Butler bezterminowe uwięzienie w Guantanamo. W artykule autor koncentruje się na symptomach tej nowej suwerenności w codziennych działaniach władzy, tj. na funkcjonowaniu polskiego organu przymusowego zabezpieczenia społecznego – Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Słowa kluczowe: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, suwerenność, władza, Michel Foucault, Judith Butler

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 2(11)/2015, s. 27-41.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 19