Wyznaczanie temporalnych granic decyzji interpretacyjnej przez sąd (w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych)

Dr Tomasz Grzybowski, Dr Marta Sarnowiec-Cisłak

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Abstrakt w języku polskim: Przedmiotem artykułu jest zagadnienie zmiany kierunku interpretacji w orzecznictwie sądowoadministracyjnym, która wywołuje niekiedy następstwa zbliżone do skutków prawodawczej zmiany stanu prawnego. Autorzy podejmują na tym tle próbę sformułowania opisu praktyki stosowania prawa, tj. przedstawienia argumentów jurydycznych wspierających decyzję o zakresie temporalnym zastosowania wyinterpretowanej normy prawnej, jak i rekonstrukcji tkwiących u ich podstaw założeń. Na przykładzie dwóch grup wybranych judykatów autorzy rozpatrują przypadki, w których argumentacja dotycząca czasowego zasięgu oddziaływania określonego kierunku interpretacji pojawia się w uzasadnieniach orzeczeń sądów administracyjnych. Przeprowadzona analiza potwierdza, że choć sądy te przyjmują zasadniczo założenie o retrospektywnym oddziaływaniu wykładni, to w sytuacji, gdy treść wywiedzionej normy prawnej zasadniczo odbiega od dotychczasowej praktyki interpretacyjnej, poszukują legitymizacji swoich działań poprzez uzasadnienie rozstrzygnięcia intertemporalnego wartościami konstytucyjnymi. Wartości te stanowią zasadnicze ramy interpretacji odzwierciedlające model kulturowy dominujący w rodzimej, prawniczej wspólnocie komunikacyjnej. W razie dostrzeżenia ryzyka naruszenia wartości leżących u podstaw zakazu retroakcji, takich jak pewność prawa, czy zasada zaufania do organów władzy publicznej, sądy wskazują racje przemawiające za limitacją temporalnego zakresu wykładni pro futuro, bądź przeciwnie – za jej działaniem ex tunc. Na tym tle retrospektywny skutek wykładni jawi się nie tyle jako konsekwencja dokonywanej wykładni, ile jako domniemanie interpretacyjne, które może zostać obalone bądź potwierdzone, jeżeli zostaną przedstawione argumenty, które pozwolą odnieść wykładnię tylko do stanów przyszłych albo które stanowią dodatkowe wsparcie dla twierdzenia o wstecznym zastosowaniu nowej wykładni.

Słowa kluczowe: zmiana interpretacji, granice temporalne, sądy administracyjne, retrospektywność, pewność prawa, zasada zaufania do organów władzy publicznej, uzasadnienie temporalne granice, decyzje interpretacyjne, orzecznictwo, sądy administracyjne, historia prawa, wykładnia prawa, pewność prawa

Język artykułu: Polski

Opublikowano: nr 2(39) 2024, s. 5-18.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2024.2.5

Ściągnij plik: Download

Liczba ściągnięć: 97

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Pewność prawa a zasada interpretatio retro non agit

Prof. UŚ dr hab. Agnieszka BIELSKA-BRODZIAK, dr Marek SUSKA

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Abstrakt w języku polskim: W nawiązaniu do badań Józefa Nowackiego nad zasadą lex retro non agit, autorzy artykułu podjęli refleksję na temat związków pomiędzy pewnością prawa a retroaktywną zmianą dominującej w praktyce wykładni przepisów prawa. Głównym przedmiotem zainteresowania uczyniono sformułowanie interpretatio retro non agit, funkcjonujące w kulturze prawnej, choć nieznane powszechnie we wspólnocie interpretacyjnej. Cele badawcze obejmowały: 1) ustalenie treści wiązanej lub możliwej do powiązania z tą zasadą w wypowiedziach orzecznictwa i piśmiennictwa, 2) zbadanie, czy istnieją podstawy, aby mówić o „związaniu” stosujących prawo to zasadą, i 3) określenie, dlaczego zmiany dominującej wykładni są w życiu prawnym postrzegane jako zło konieczne. Badania dały podstawy do wyróżnienia wąskiego i szerokiego ujęcia zasady interpretatio retro non agit, z dalszym powiązaniem z szerokim ujęciem tej zasady czterech jej możliwych wariantów. Ujęcie wąskie zakazuje uznawania zmiany dominującej wykładni za okoliczność pozwalającą wzruszać prawomocne orzeczenia sądowe lub ostateczne decyzje administracyjne. Ujęcie szerokie zaś – wprowadza domniemanie, że nie należy wiązać z pewnym faktem prawnym takich skutków prawnych, które wynikają wyłącznie ze zmiany wykładni dominującej w chwili, gdy miał miejsce ten fakt prawny. Rozważono także cztery możliwe rodzaje uzasadnień zasady interpretatio retro non agit – formalne, prawnonaturalne, kulturowe i instrumentalne. Najbardziej adekwatne z nich wydaje się to ostatnie, wiążące analizowaną zasadę z wartością pewności prawa. Przynajmniej niektóre elementy zasady mogą być jednak również przekonująco uzasadniane formalnie. Problematyka retroaktywnej zmiany wykładni jest dostrzegana w literaturze jedynie na marginesie innych rozważań, co autorzy opracowania uważają za niekorzystny stan rzeczy. Zasadnicze różnice między tworzeniem a stosowaniem prawa pozwalają jednak zrozumieć, że w praktyce udzielanie ochrony adresatom prawa jest w tych drugich sytuacjach znacznie bardziej skomplikowane.

Słowa kluczowe: pewność prawa, wykładnia prawa, jednolita linia orzecznicza, interpretatio retro non agit, retroaktywne prawo

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 3(36)/2023, s. 51-65.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2023.3.51

Ściągnij plik: Download Liczba ściągnięć: 182

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Idea bezpieczeństwa prawnego w polskim prawie spadkowym

Paweł Mącik

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Abstrakt w języku angielskim: The purpose of this paper is to present the issues of legal protection within inheritance law. A court decision made in the case of the ascertainment of inheritance, acquisition, or registered deed of succession, constitute the only proofs of legal succession, so their amendment or revocation is permissible only in the special cases indicated in the Act. Time and procedure limitations on amendments in respect of succession can potentially affect the accepted principle of justice. However, the State protects inheritance law and at the same time upholds legal protection. The fact that the legislator facilitated such a mode of procedure attests to the fact that legal stability and security of transactions are valued more than the protection of legal succession. However, this does not mean that the principle of justice and the protection of legal succession are not applied. Au contraire a person who is not a successor has the possibility to assert the protection of his/her rights at a particular time. On the other hand, the person who is a successor has to invoke the statutory presumption and has to have the sense of legal security guaranteed by the legislator which is required of him/her. As a consequence the conflict between the protection of legal succession and legal security arises. This presents the opportunity for reflection on the status of Polish inheritance law which will be provided in this article.

Słowa kluczowe: prawo spadkowe, bezpieczeństwo prawne, pewność prawa

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 2(9)/2014, s. 66-84

Ściągnij plik: Download

Liczba ściągnięć: 204