Journal of the Polish Section of IVR (ISSN:2082-3304)
Słowa kluczowe: Tożsamość, narratywizm filozoficzny, podmiotowość prawna, filozofia prawa, prawa grup mniejszościowych, prawa osób LGBTQ+.
Język artykułu: polski
Opublikowano: nr 1(42)/2025, s. 112-118.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2025.1.112
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 75
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Abstrakt w języku polskim: Celem artykułu jest syntetyczne przedstawienie technologicznych i społecznych ram nowej, przełomowej technologii cyfrowych bliźniąt człowieka (Human Digital Twin, HDT) oraz zarysowanie związanych z nią najistotniejszych zagadnień filozoficzno-prawnych, w tym aspektów ontologicznych i fenomenologicznych w odniesieniu do problemu podmiotowości prawnej i statusu HDT. Ze względu na uniwersalność technologii i obszerność związanych z nią zagadnień, zakres dyskusji ograniczono do przykładów zastosowania w ochronie zdrowia i medycynie, przedstawiając możliwości i zagrożenia w tym obszarze. Analizie poddano także wybrane, najważniejsze przykłady potencjalnych problemów etyczno-prawnych, stanowiących wyzwanie dla obowiązującej i przyszłej regulacji, w obszarach takich jak prywatność i ochrona danych, jakość i własność danych, autonomia pacjenta. W konkluzjach artykułu zwrócono uwagę, że zmiany wynikające z tej przełomowej technologii wykraczają poza aspekty czysto praktyczne i dotykają filozoficznych podstaw porządku prawnego. Sama technologia HDT na obecnym wczesnym etapie jej rozwoju nie determinuje jednoznacznie kierunku zmiany paradygmatu humanizmu prawniczego w kierunku posthumanizmu inkluzyjnego lub transhumanizmu technologicznego. Podkreślono przy tym konieczność uwzględnienia perspektywy fenomenologicznej doświadczenia HDT, która może stać się najważniejszym czynnikiem determinującym możliwe zmiany pojęciowe w prawie i prawoznawstwie. Poza dyskusją, w artykule dokonano obszernego przeglądu istniejącej literatury zagadnienia HDT z zakresu computer science. W literaturze prawniczej brak jest dotąd opracowań zagadnienia HDT z perspektywy prawoznawstwa.
Słowa kluczowe: Acyfrowy bliźniak, medycyna personalizowana, sztuczna inteligencja, prawo nowych technologii, prawo medyczne, transhumanizm, cyfrowy klon.
Język artykułu: polski
Opublikowano: nr 1(42)/2025, s. 93-111.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2025.1.93
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 55
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Abstrakt w języku polskim: W Polsce w ostatnich latach obserwujemy istotny wzrost zainteresowania alternatywnymi metodami rozwiązywania konfliktów i sporów, w tym także mediacją. Nie jest to zaskakujące, ponieważ traktowanie pracy nad konfliktem jako twórczego procesu, w trakcie którego strony wypracowują obopólnie satysfakcjonujące rozwiązanie czyni go atrakcyjną alternatywą dla skierowania sporu na drogę sądową. Przyjmując, że dla efektywnego prowadzenia mediacji, predyspozycje osobiste mediatora są równie ważne jak wiedza i umiejętności zdobywane na kursach i szkoleniach, analizujemy wybrane kompetencje psychologiczne mediatorów z uwzględnieniem specyfiki wspomaganego przez nich procesu rozwiązywania konfliktów. W artykule akcentujemy znaczenie twórczego myślenia i zachowania w procesie mediacji z uwzględnieniem poszczególnych etapów tego procesu.
Słowa kluczowe: ADR, mediacje, konflikty, kompetencje psychologiczne mediatorów.
Język artykułu: polski
Opublikowano: nr 1(42)/2025, s. 77-92.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2025.1.77
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 45
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Abstrakt w języku polskim: Jeden z najwybitniejszych współczesnych filozofów prawa, Joseph Raz, wniósł znaczący wkład nie tylko we wspomnianą dyscyplinę, lecz także w filozofię polityczną i w filozofię moralną, które to trzy działy w jego przekonaniu współtworzą filozofię praktyczną. Dokonania J. Raza w dwóch ostatnich obszarach są polskiemu czytelnikowi słabiej znane niż jego koncepcje z zakresu jurysprudencji, tym bardziej, że żadna z jego prac, wpisująca się we wspomniane, ogólniejsze dziedziny, nie została przełożona na język polski. Niniejszy esej jest poświęcony kluczowym wątkom dociekań myśliciela w zakresie filozofii moralnej. Na dokonaną rekonstrukcję poglądów J. Raza złożyły się następujące idee: jego oryginalna wersja pluralizmu etycznego, koncepcja niewspółmierności konstytutywnej, specyficzne rozumienie uniwersalności wartości, teza o ich społecznej zależności oraz koncepty osobistego poczucia sensu i osobistego przywiązania. Interpretacja przemyśleń oksfordzkiego filozofa została wzbogacona o dwie dygresje, nawiązujące kolejno – do krytyki instrumentalnego sposobu życia autorstwa Charlesa Taylora i do leżącego u podłoża jurysprudencji Ronalda Dworkina monizmu etycznego. Z refleksji bohatera eseju bowiem można wyprowadzić argumenty, stawiające pod znakiem zapytania tezy dwóch wspomnianych myślicieli.
Prezentację i analizę kluczowych wątków filozofii moralnej J. Raza dopełniają reminiscencje autorki ze spotkań i rozmów z oksfordzkim uczonym.
Słowa kluczowe: Joseph Raz, pluralizm etyczny, niewspółmierność konstytutywna, teza o społecznej zależności wartości, osobiste poczucie sensu, osobiste przywiązanie, uniwersalność wartości.
Język artykułu: polski
Opublikowano: nr 1(42)/2025, s. 60-76.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2025.1.60
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 80
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Abstrakt w języku polskim: Celem tekstu jest zobrazowanie złożoności procesu dokonywania sądowej aktualizacji znaczenia tekstu prawnego w świetle zmieniających się okoliczności (np. rozwoju technologii, nauki, przemian społecznych etc.) oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie o rolę sądów i prawodawcy w dokonywaniu aktualizacji. Na podstawie analizy literatury, prawodawstwa oraz orzecznictwa zostały przedstawione podstawowe problemy związane z aktualizacją tekstu prawnego i ich wybrane rozwiązania. Temat sądowej aktualizacji tekstu prawnego był szeroko omawiany w kontekście konstytucji, natomiast literatura na temat aktualizacji ustaw wciąż pozostaje stosunkowo skąpa. Tymczasem dynamika różnorodnych zmian z każdym rokiem przyspiesza i wypracowanie ram teoretycznych dla omawianego zagadnienia staje się tym bardziej istotne. Sądy, dokonując aktualizacji, muszą postawić sobie trzy pytania. Po pierwsze, czy zmiana w danym zakresie nastąpiła? Po drugie, jaki jest wpływ zmiany na znaczenie przepisów? Po trzecie, czy sąd może dokonać aktualizacji? W ramach każdej z tych kwestii powstaje pytanie, kto jest uprawniony do jej wiążącego rozstrzygnięcia: sądy czy ustawodawca. Jeśli chodzi o kwestię pierwszą, stwierdzenie zmiany często nie nastręcza trudności, ale w wątpliwych przypadkach, w których nie ma powszechnej zgody co do tego, że okoliczności uległy zmianie, dobrze by sądy nie dokonywały aktualizacji samodzielnie, ale oparły się na ocenie prawodawcy w spornym zakresie. Jeśli chodzi o kwestię drugą, sądy ustalają zaktualizowane znaczenie, przede wszystkim kierując się celem regulacji. Jednakże nawet dokonując aktualizacji w przypadku tych samych przepisów, dwa różne sądy mogą dojść do odmiennych wniosków. Jeśli chodzi o kwestię trzecią, sądy dokonują aktualizacji między innymi, gdy stwierdzają, że brak nowelizacji to zaniedbanie ze strony ustawodawcy i uznają się za uprawnione do poprawienia tego błędu. Co istotne, w niektórych państwach możliwość dokonywania aktualizacji przez sądy wynika z samych przepisów prawa: w tekście przedstawiono irlandzkie i hiszpańskie przepisy regulujące omawiane zagadnienie.
Słowa kluczowe: Interpretacja, wykładnia, wykładnia w zmieniających się okolicznościach, rozdział władz, sądy, wykładnia dynamiczna, prawodawca.
Język artykułu: polski
Opublikowano: nr 1(42)/2025, s. 40-59.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2025.1.40
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 121
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Abstrakt w języku polskim: Artykuł jest próbą konceptualizacji pojęcia społeczeństwa informacyjnego oraz prawa, jako czynnika limitującego jego działanie. Społeczeństwo informacyjne nie ma granic, terytorium a próbą jego uchwycenia jest spojrzenie funkcjonalne. Jednocześnie autor pracy będąc przedstawicielem nauk prawnych widzi możliwości normatywnej reakcji na zmiany w rzeczywistości. Jest to wynikiem powinnościowej postaci prawa, gdzie uzyskujemy narzędzie pozwalające nam zarządzać oraz projektować nowe rozwiązania, reagując tym samym na działanie i kształtując przyszłość społeczeństwa informacyjnego. W celu dokładnego rozpoznania problemu naukowego niezbędna jest ściszlejsza zewnętrzna integracja nauk prawnych, która może doprowadzić do zrekonstruowania i odkrycia zależności współczesnego świata.
Słowa kluczowe: Cywilizacja informacyjna, społeczeństwo informacyjne, prawo, logika, komunikacja.
Język artykułu: angielski.
Opublikowano: nr 1(42)/2025, s. 23-39.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2025.1.23
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 48
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Abstrakt w języku polskim: Podstawowym celem niniejszego tekstu jest ukazanie specyfiki środkowoeuropejskiej konstytucjonalizacji po upadku komunizmu. Polega ona na systemowym poszukiwaniu legitymizacji nowych wspólnot w doświadczeniu przeszłości. Specyfika ta zostanie zbadana w ramach rozważań nad współczesnym rozumieniem pojęcia Europy Środkowej. Jest to szczególnie konieczne w świetle prób łączenia (na tym obszarze) uniwersalnych wartości świata zachodniego z odwołaniami do elementów wspólnotowych, najczęściej narodowych. Główną ideą poniższego tekstu jest wskazanie hybrydowego charakteru środkowoeuropejskich wspólnot politycznych. W momencie konstytucjonalizacji zdecydowały się one bowiem na połączenie wartości narodowych i liberalno-demokratycznych.
Słowa kluczowe: Europa Środkowa, konstytucjonalizacja, prawo i pamięć, polityka pamięci.
Język artykułu: angielski.
Opublikowano: nr 1(42)/2025, s. 7-22.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2025.1.7
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 75
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Abstrakt w języku polskim: W odróżnieniu od większości przedstawicieli ówczesnego pozytywizmu prawniczego jednym z głównych założeń XX-wiecznego włoskiego myśliciela Uberta Scarpelliego było przeniesienie refleksji na temat pozytywizmu ze sfery nauki do sfery polityki. Jego zdaniem system prawny jest ludzkim wytworem, a jako taki musi być rozpatrywany przez pryzmat norm, ocen i wartości. Wypowiedzi normatywne są formułowane z wewnętrznego punktu widzenia (w ujęciu Harta), co wymaga uprzedniego zaangażowania się danej osoby, przyjęcia określonej postawy krytyczno-refleksyjnej wobec reguł prawnych. Działalność prawnicza polegająca na rekonstrukcji, systematyzacji i interpretacji norm, służy w istocie wyrażeniu woli politycznej społeczeństwa zorganizowanego w nowoczesne państwo. Ta wola polityczna wyrażona poprzez prawo stanowione, jest rozumiana jako ukształtowana przez wartości, wybory, programy i nakazy zachowania, które, wyrażone w określony sposób, mogą, w pewnych warunkach, być przypisane całemu społeczeństwu, mogą być uznane za ogólną wolę społeczeństwa politycznie zorganizowanego. Prawo jest rezultatem celowej aktywności podmiotów wyposażonych w kompetencje prawodawcze, które w ten sposób realizują określone cele polityczne.
Słowa kluczowe: Scarpelli, pozytywizm, polityczny, prawny, normy
Język artykułu: polski
Opublikowano: nr 4(41)/2024, s. 104-112.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2024.4.104
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 71
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Abstrakt w języku polskim: Celem artykułu jest zbadanie stanowiska Jewgienija B. Paszukanisa odnośnie problemu autonomii prawa. Materiałem źródłowym do badań jest monografia J.B. Paszukanisa pt. Ogólna teoria prawa i marksizm (1924), w której zawarł on zręby swojej hylemorficznej teorii prawa, określanej też jako materialistyczna bądź realistyczna. Artykuł rozpoczyna się od rekonstrukcji podstawowych założeń hylemorficznej teorii prawa J.B. Paszukanisa, a następnie przechodzi do kluczowej w jego ujęciu problematyki genezy formy prawnej. W świetle przeprowadzonej analizy, artykuł wykazuje, że istotą prawa w ujęciu J.B. Paszukanisa jest to, iż jest ono formą kształtującą i umożliwiającą stosunki wymiany ekonomicznej, które stanowią jego właściwą materię. Na tym tle artykuł podejmuje problematykę autonomii prawa, wskazując, że należy ją w pracy rozpatrywać w dwóch wymiarach – wewnętrznej autonomii prawa, tj. autonomii prawa względem jego treści, oraz zewnętrznej autonomii prawa, tj. autonomii prawa względem państwa, polityki i ideologii. Gdy idzie o wewnętrzną autonomię prawa, w artykule wskazano, iż relacje formy prawa do jego materii mają – w ujęciu J.B. Paszukanisa – charakter dialektyczny, co skutkuje odrzuceniem przez niego Marksowskiej koncepcji prawa jako „nadbudowy” odzwierciedlającej relacje ekonomiczne w „bazie”. Gdy idzie o zewnętrzną autonomię prawa, Paszukanis zdecydowanie opowiada się po stronie twardej ontologii prawa, opartej o jego hylemorficzną substancję (złożenie materii aktów wymiany i jej formy prawnej), co czyni prawo pierwotnym wobec państwa i polityki oraz istotowo odrębnym względem ideologii. Nie wyklucza to oczywiście ideologiczności prawa, ale – znów wbrew marksistom – Paszukanis nie dopuszcza uznania prawa za zjawisko co do swej istoty ideologiczne.
Słowa kluczowe: autonomia prawa, ideologia, hylemorfizm, juryscentryzm, forma prawa, forma prawna, Paszukanis
Język artykułu: polski
Opublikowano: nr 4(41)/2024, s. 91-103
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2024.4.91
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 101
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Abstrakt w języku polskim: Artykuł dotyczy zagadnienia autonomii prawa w bioetyce. W pierwszej części tekstu pokrótce zostały przedstawione wypracowane przez doktrynę koncepcje autonomii prawa, które następnie zestawiono ze specyfiką bioetyki. W sensie epistemologicznym bioetyka jest pewnego rodzaju hybrydą, na którą będą składały się zarówno twierdzenia naukowe, jak i argumenty etyczne. Artykuł zadaje pytanie, czy możemy mówić w ogóle o koncepcji autonomii prawa w bioetycznych zagadnieniach? Czy też zawsze argumentacje prawnicze będą zależne od etycznych pryncypiów? Wreszcie, w których przypadkach argumentacji bioetycznej widać autonomię prawa? W tym kontekście przede wszystkim zwraca uwagę na główne zadanie bioetyki, czyli na poszukiwanie pragmatycznych rozwiązań.
Słowa kluczowe: Autonomia prawa, bioetyka, specyfika bioetyki, postulat autonomii moralnej prawa, neutralność prawa.
Język artykułu: polski
Opublikowano: nr 4(41)/2024, s. 81-90
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2024.4.81
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 74
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.