Archiwum
Filozofii Prawa
i Filozofii Społecznej

Journal of the Polish Section of IVR (ISSN:2082-3304)

IVR
  • O NAS
  • Cel i zakres
  • Aktualności
  • Numery
    • Bieżący numer
    • Numery archiwalne
  • Redakcja
    • Skład Redakcji
    • Recenzenci
  • Dla autorów
  • Etyka
  • Kontakt
  • English

„Psy” Władysława Pasikowskiego jako przykład procedur weryfikacyjnych w społeczeństwie okresu transformacji

Mgr Mateusz Grabarczyk

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Abstrakt w języku polskim: Psy, film z 1992 r. w reżyserii Władysława Pasikowskiego z biegiem lat stał się legendą polskiego kina, a także źródłem wielu cytatów i przedmiotem swoistego kultu. Psy, pozostając atrakcyjne komercyjnie, zarysowują także wiele problemów związanych z transformacją ustrojową, otwierając dyskusję dotyczącą przeprowadzonej wówczas weryfikacji oficerów SB.

Akcja filmu rozgrywa się w 1990 roku, w okresie przemian ustrojowych w Polsce po upadku komunizmu. Zanim na pierwszy plan wysuwa się czysto sensacyjna akcja, film w dużej mierze opowiada o reformie MSW i SB, procedurze weryfikacji ich oficerów, a także o ich losach podczas próby odnalezienia się w nowej rzeczywistości. Film pokazuje przy tym, że niezwykle trudno jest przeprowadzić reformy jednocześnie na wielu płaszczyznach: politycznej, gospodarczej i społecznej, i że może to być źródłem kryzysu.

Celem artykułu jest przedstawienie Psów Władysława Pasikowskiego jako filmu ukazującego praktyczne problemy jednego z mechanizmów stosowanych w ramach sprawiedliwości tranzycyjnej, jakim jest procedura weryfikacji. Film, jako artystyczna prezentacja sytuacja poszczególnych funkcjonariuszy poddanych weryfikacji jest punktem wyjścia do refleksji nad sprawiedliwością tranzycyjną i problemem rozliczeń z niedemokratycznym systemem. Artykuł koncentruje się na ogólnym zarysie filmu, ze szczególnym uwzględnieniem komisji kwalifikacyjnych i ich wykorzystania w ramach sprawiedliwości tranzycyjnej. Przedstawiając normatywny model weryfikacji oficerów SB i zestawiając go z obrazem przedstawionym w filmie, autor ukazuje podstawowe problemy moralne i społeczne związane z tego typu mechanizmami.

Słowa kluczowe: Psy Władysława Pasikowskiego, Służba Bezpieczeństwa, weryfikacja, rozliczenia z przeszłością, sprawiedliwość tranzycyjna, dekomunizacja

Język artykułu: angielski

Opublikowano: Numer 1(26)/2021, s. 100-111.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.1.100

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 189

Filed Under: Artykuły Tagged With: dekomunizacja, Pasikowski’s Pigs, Psy Władysława Pasikowskiego, rozliczenia z przeszłością, security service, Służba Bezpieczeństwa, sprawiedliwość tranzycyjna, vetting, weryfikacja

Sprawiedliwość tranzycyjna i kryzys konstytucyjny w Polsce w latach 2015-2019

Dr Michał Krotoszyński

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Abstrakt w języku polskim: W ciągu ostatnich czterech lat sytuacja w Polsce stała się przedmiotem zainteresowania międzynarodowych gremiów prawniczych przede wszystkich ze względu na kryzys konstytucyjny. Lata 2015-2019 były jednak także okresem powrotu do narzędzi rozliczeń z przeszłością, wśród których wymienić można usuwanie symboli komunistycznych z przestrzeni publicznej, zmianę modelu lustracji oraz dalsze obniżenie emerytur funkcjonariuszy i pracowników organów bezpieczeństwa państwa PRL. W artykule stawiam tezę, że sfery te są ze sobą wzajemnie powiązane, kryzys konstytucyjny ma zaś wymiar retrospektywny. Tekst zaczynam od przedstawienia mechanizmów sprawiedliwości tranzycyjnej dotyczących okresu komunistycznego wprowadzonych w Polsce w ostatnich czterech latach. Następne omawiam możliwe wyjaśnienia kryzysu konstytucyjnego i jego aspektów związanych z rozliczeniami z przeszłością. Analiza prowadzi mnie do wniosku, że dramatyczne zmiany ustrojowe, które współcześnie dotknęły Polskę, mogą być wyjaśnione zarówno w kategorii walki o władzę, jak i jako rezultat konfliktu pomiędzy zasadą rządów prawa i zasadą indywidualnej odpowiedzialności – a odwołaniem się do odpowiedzialności zbiorowej w celu zaspokojenia tego, co rządzący uznają za sprawiedliwość. 

Słowa kluczowe: sprawiedliwość tranzycyjna, lustracja, dekomunizacja, kryzys konstytucyjny w Polsce, Sąd Najwyższy, rządy prawa, zasada szczerości

Język artykułu: angielski

Opublikowano: Numer 3(21)/2019, s. 22-39.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2019.3.22

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 278

Filed Under: Artykuły Tagged With: dekomunizacja, kryzys konstytucyjny w Polsce, lustracja, rządy prawa, Sąd Najwyższy, sprawiedliwość tranzycyjna, zasada szczerości

Procedury weryfikacyjne w perspektywie sprawiedliwości tranzycyjnej jako prawnoochronna odpowiedź na politykę (nie-)pamięci

Mgr Emilia Kowalewska

Polska Akademia Nauk

Abstrakt w języku polskim: Artykuł podejmuje refleksję nad relacją między prawem, obowiązkami państwa i pamięcią zbiorową. Skoro pytanie o instytucjonalizację pamięci staje się kluczowe w kontekście zmian ustrojowych, artykuł podejmuje refleksję w perspektywie teorii sprawiedliwości tranzycyjnej (transitional justice). Perspektywa ta pozwala na spojrzenie interdyscyplinarne, ze szczególnym uwzględnieniem norm i mechanizmów ukierunkowanych na utrwaleniu autorytatywnej wiedzy o przeszłości. Zasada prawa do prawdy pozwala dostrzec społeczne oczekiwanie rozliczenia przeszłości. Artykuł przedstawia trzy formy procesów weryfikacyjnych (truth revelation procedures) w odniesieniu do praw podstawowych i teorii sprawiedliwości tranzycyjnej. Relacja między prawem a pamięcią – często redukowana do relacji instrumentalnej – powinna być przedstawiona z perspektywy praw jednostki i praw zbiorowych, zgodnie z wartościami demokracji liberalnej. Artykuł pragnie przyczynić się do rozwoju pamięcioznawstwa w naukach społecznych, poprzez ujawnienie funkcji norm i mechanizmów prawnych często pomijanych w dyskursie o polityce pamięci.

Słowa kluczowe: pamięć zbiorowa, sprawiedliwość tranzycyjna, prawo do prawdy, polityka pamięci, pokomunistyczna Polska

Język artykułu: angielski

Opublikowano: Numer 3(21)/2019, s. 51-66.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2019.3.51

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 209

Filed Under: Artykuły Tagged With: collective memory, pamięć zbiorowa, pokomunistyczna Polska, polityka pamięci, prawo do prawdy, sprawiedliwość tranzycyjna

Zmiany w przepisach regulujących emerytury służb mundurowych w Polsce jako element państwowej polityki pamięci

Mgr Mateusz Grabarczyk

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Abstrakt w języku polskim: Artykuł stanowi analizę regulacji dotyczących obniżenia uposażenia emerytalnego byłym funkcjonariuszom organów bezpieczeństwa PRL jako elementów polityki pamięci państwa, przedstawiając tzw. ustawy dezubekizacyjne z 2009 i 2016 r. z perspektywy sprawiedliwości tranzycyjnej.

Nawiązując do dopuszczalności zastosowania takiego mechanizmu rozliczeń w artykule autor wskazuje przede wszystkim na cel tego typu regulacji. Obniżanie emerytur ma w istocie dwa cele – retrospektywny i prospektywny. W płaszczyźnie retrospektywnej przede wszystkim chodzi o wymierzenie sprawiedliwości dziejowej poprzez swego rodzaju rozliczenie określonej grupy osób z zastosowaniem różnych mechanizmów (w tym wypadku sankcji administracyjnych). W aspekcie prospektywnym jest to element instytucjonalizacji pamięci i budowania określonej narracji politycznej. W konsekwencji, obok komemoratywnych praktyk, ma na celu wytwarzanie i upowszechnianie wiedzy w przestrzeni publicznej, przy jednoczesnym jednoznacznym odcięciu się od minionego reżimu.

W odniesieniu do tzw. ustaw dezubekizacyjnych, to o ile ustawa z 2009 roku była w jakimś stopniu nakierowana na cel retrospektywny, o tyle ta z 2016 jest przede wszystkim elementem polityki pamięci, mającym na celu ukształtowanie przez władzę określonej narracji o przeszłych wydarzeniach poprzez jednoznacznie potępienie poprzedniego ustroju oraz wszystkich osób w jakikolwiek sposób z nim związanych. Z tego względu autor skupia się na mechanizmie obniżania emerytur jako jednym z elementów polityki pamięci w Polsce.

Słowa kluczowe: tzw. ustawy dezubekizacyjne, polityka pamięci, instytucjonalizacja pamięci zbiorowej, dekomunizacja, obniżanie emerytur funkcjonariuszom PRL, sprawiedliwość tranzycyjna

Język artykułu: angielski

Opublikowano: Numer 3(21)/2019, s. 67-80.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2019.3.67

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 220

Filed Under: Artykuły Tagged With: dekomunizacja, instytucjonalizacja pamięci zbiorowej, obniżanie emerytur funkcjonariuszom PRL, polityka pamięci, sprawiedliwość tranzycyjna, Ustawy dezubekizacyjne

Refleksyjność a badania nad sprawiedliwością tranzycyjną

Mgr Michał Krotoszyński

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu


Abstrakt:
Artykuł opisuje sposoby, na jakie pojęcie refleksyjności może się wiązać z badaniami nad sprawiedliwością tranzycyjną. Na wstępie omawia się refleksyjne rozważania dotyczące stanu tego interdyscyplinarnego pola badawczego. Następnie charakteryzuje się spostrzeżenia dotyczące mechanizmów sprawiedliwości tranzycyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem dyskusji na temat stosowania sankcji karnych. Na koniec artykuł obrazuje w jaki sposób tożsamość indywidualna i zbiorowa może ulegać w okresie tranzycji przeobrażeniom. W artykule stawia się tezę, że badanie sposobów rozliczeń z przeszłością jest par excellence refleksyjne, albowiem w ramach debaty podważa się nawet najbardziej podstawowe twierdzenia powiązane ze sprawiedliwością tranzycyjną.

Słowa kluczowe: prawa człowieka, prawo refleksyjne, refleksyjność, relatywizm kulturowy, rozliczenia z przeszłością, sprawiedliwość tranzycyjna, transformacja ustrojowa, uniwersalizm

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 2(11)/2015, s. 59-68.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć:
252

Filed Under: Artykuły Tagged With: Michał Krotoszyński, prawa człowieka, prawo refleksyjne, refleksyjność, relatywizm kulturowy, rozliczenia z przeszłością, sprawiedliwość tranzycyjna, transformacja ustrojowa, uniwersalizm

Szukaj

Kategorie

  • Aktualności
  • Artykuły
  • Bez kategorii
  • In Memoriam
  • Recenzje i polemiki
  • Słowo wstępne
  • Sprawozdania

Słowa kluczowe

koherencja niezależność sędziowska kolizja zasad etos regulacja porządku prokurator autonomy memory policies teoria prawa jako planu Dietmar von der Pfordten Michał Pełka liberalizm argumentacja konstytucyjna role wykładni prawa zawód adwokata dyskurs aborcyjny nowość egzegeza biblijna Tomasz Grzybowski deliberatywność zwierzęta sensytywne (czujące) sędzia społeczny Adolf Julius Merkl Herbert Hart uniwersalizm dostęp do prawa Paweł Jabłoński deliberatywna filozofia publiczna Tomasz Bekrycht naturalizm etyczny social rights odpowiedzialność polityczna wina indywidualna Bartosz Greczner luka extra legem dialog personalistyczny błąd poznawczy upoważnienie cele rządów prawa Karl Binding zwierzęta Stanisław Czepita odpowiedzialność społeczna rozumowania prawnicze stosowanie tortur psychologia moralności krytyczna filozofia orzekania rozumowania moralne Karolina Gmerek funkcje konstytucji

Copyright © 2023 Polska Sekcja Międzynarodowego Stowarzyszenia Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej IVR | Administrator strony: Karolina Gmerek

Ta strona używa plików cookies. Zakładamy, że wyrażają Państwo na to zgodę, ale mogą Państwo także wyłączyć pliki cookies w Ustawieniach. //
This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. (Zob. więcej // Read more) Ustawienia // SettingsZGODA // ACCEPT

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT