interpretacja prawa

Legalność jako zgodność z intencją prawodawcy. Rozumienie legalności w pracach Józefa Nowackiego

Prof. dr hab. Zygmunt TOBOR

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Abstrakt w języku polskim: Problematyka legalności stanowi jeden z najistotniejszych wątków w dorobku naukowym Profesora Józefa Nowackiego. Wyróżniał on dwa rozumienia legalności: mocniejsze, sprowadzające się do ustalenia zgodności zachowania z postanowieniami należycie ustanowionego przepisu i słabsze, gdy jedyną podstawą prawną jest nakaz kierowania się określoną oceną. W opinii autora koncepcja J. Nowackiego nie uwzględnia w należyty sposób rzeczywistych problemów z ustalaniem znaczenia tekstu prawnego, tj. problemów interpretacyjnych. Stwierdzenie, że legalność to zgodność z treścią przepisu przenosi bowiem ciężar ustaleń w tej materii na podmiot dokonujący jego interpretacji. Autor omawia dwa podejścia do wykładni prawa, tj. podejście eklektyczne, w którym zakłada się brak uniwersalnego kryterium poprawności wykładni i podejście kategoryczne, w którym zakłada się, że takie kryterium istnieje. Wskazuje, że jedynie podejście kategoryczne daje się pogodzić z ideą rządów prawa i rolą sędziów jako wiernych powierników (faithful agents) prawodawcy. Proponuje zatem, by jako kryterium poprawności wykładni przyjąć zgodność z intencją prawodawcy. W takim ujęciu znika potrzeba rozróżniania legalności w wersji mocniejszej i słabszej. Kwalifikacja zachowania jako legalnego lub nielegalnego następować będzie w oparciu o kryterium zgodności z intencją prawodawcy.

Słowa kluczowe: legalność, rządy prawa, interpretacja prawa, intencja prawodawcy

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 3(36)/2023, s. 34-43.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2023.3.34

Ściągnij plik: Download Liczba ściągnięć: 159

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Wprowadzenie do zagadnienia posłuszeństwa konstytucyjnego

Szymon A. Gasz, Marek P. Kaczmarczyk

Uniwersytet Warszawski

Abstrakt w języku polskim: Czas zmian zachodzących w porządku konstytucyjnym, zarówno tych konstytucyjnych jak i tych prowadzonych metodą faktów dokonanych, stanowi niewątpliwie ciekawą okazję do pogłębionych analiz. Analizy te czynione mogą być z różnych perspektyw. Autorzy skupiają się na trzech podstawowych perspektywach – prawnej, filozoficznej i politologicznej po to, aby zbadać zjawisko, które określają mianem posłuszeństwa konstytucyjnego. Ograniczone ramy tekstu pozwalają jedynie na wprowadzenie do rzeczonego zagadnienia. W niniejszym tekście Autorzy wskażą na podstawowe kategorie dotyczące posłuszeństwa konstytucyjnego, zastanowią się nad wymiarami tego posłuszeństwa i spróbują zaproponować rozwiązanie zagadki przyszłości polskiego konstytucjonalizmu. Cała analiza nawiązuje wielokrotnie do kategorii socjologicznych i poniekąd psychologicznych, gdyż posłuszeństwo konstytucyjne jest przede wszystkim właściwą postawą obywatelską i relacją, której świadomość częstokroć odkrywa się dopiero w kryzysowym momencie.

Słowa kluczowe: Konstytucja, konstytucjonalizm, posłuszeństwo konstytucyjne, kryzys konstytucyjny, interpretacja prawa, społeczeństwo obywatelskie

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(30)/2022, s. 17-32

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2022.1.17

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 242

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Rola wartości w interpretacji prawa. Ujęcie normatywne

Prof. US dr hab. Olgierd Bogucki

Uniwersytet Szczeciński

Abstrakt w języku polskim: Artykuł przedstawia i analizuje pewną teorię wartości i ich roli w interpretacji prawnej. W artykule teoria ta została nazwana „składnikową” teorią wartości. Zgodnie z tą teorią wartości w prawie tworzą struktury oparte na ocenach globalnych – kompleksowych sądach aksjologicznych uwzględniających wszystkie istotne w danym przypadku wartości i stopnie ich realizacji. Podstawowym twierdzeniem teorii jest twierdzenie o izomorfii między globalną oceną a treścią normy prawnej. „Składnikowa” teoria wartości stanowi podstawę normatywnego modelu interpretacji. Zgodnie z tym modelem interpretator powinien zrekonstruować ocenę globalną i wybrać jeden możliwy wynik interpretacji – jedną normę postępowania – która będzie najbardziej spójna z tą oceną. Aby zrekonstruować wspomnianą ocenę globalną interpretator powinien uwzględnić tekst prawny, orzecznictwo i doktrynę, materiały legislacyjne i domniemanie interpretacyjne.

Artykuł rekonstruuje filozoficzne założenia wspomnianej teorii i modelu. Artykuł wskazuje, że podstawową wartością wskazanego modelu normatywnego jest intersubiektywność interpretacji prawnej jako element praworządności. W artykule wskazano również, że opisana teoria i model są oparte na pozytywizmie prawniczym, ale mają również znaczące powiązania z hermeneutyką prawniczą, Dworkina teorią prawa oraz argumentacyjnymi ujęciami prawa. Ponadto, opisana teoria wydaje się również zakładać słabą współmierność wartości.

Słowa kluczowe: interpretacja prawa, teoria prawa, filozofia prawa, aksjologia

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 2(23)/2020, s. 96-108.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2020.2.96

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 678

Dialogiczna koncepcja interpretacji prawa

Prof. dr hab. Zygmunt Tobor, mgr Konrad Kobyliński

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Abstrakt w języku polskim: Celem niniejszego tekstu jest przedstawienie zarysu dialogicznej koncepcji interpretacji prawa. Wiąże się ona z koniecznością ustalenia relacji pomiędzy prawodawcą a sądami. W wymiarze normatywnym koncepcja ta obejmuje analizę założeń odnośnie wzajemnej roli prawodawcy i sądów w ustalaniu treści prawa. W wymiarze opisowym polega on na przedstawieniu narzędzi, za pomocą których prawodawca i sądy mogą nawiązywać komunikację zmierzającą do usprawnienia procesu interpretacyjnego. Opisujemy wymagania, jakie spełniać powinna komunikacja między sądami a prawodawcą oraz odnosimy się na do istniejących rozwiązań funkcjonujących w Polsce oraz Stanach Zjednoczonych. W tekście sygnalizujemy jedynie doniosłość tego zagadnienia, które, w naszym przekonaniu, warte jest dalszych prac badawczych.

Słowa kluczowe: interpretacja prawa, strategia interpretacyjna, komunikacyjne ujęcie prawa

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 2(23)/2020, s. 35-48.

DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2020.2.35

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 484

O sposobach pojmowania twórczego charakteru interpretacji

Dr Olgierd Bogucki

Uniwersytet Szczeciński

Abstrakt w języku angielskim: The purpose of this paper is to analyse the notion of creative interpretation (of any text, especially creative interpretation of a legal text). The author points out that there are two different meanings of the expression “creative interpretation”. The first one can be called “ontological” and the second one – “methodological”. A given interpretation is ontologically creative when it creates a new object (which is a new meaning of some sort) and it is methodologically creative when it is established without applying any rules. Different theoretic approaches to legal interpretation presuppose different relations between ontological creativeness and methodological creativeness. The article explores some of them. The main thesis of the article is that when we say that a given interpretation is ontologically creative, we do not need to say it is methodologically creative (and vice versa).

Słowa kluczowe: interpretacja prawa, wykładnia prawa, interpretacja twórcza ontologicznie, interpretacja twórcza metodologicznie

Język artykułu: polski

Opublikowano: Numer 1(6)/2013, s. 21-33.

Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 271