Prof. dr hab. Krzysztof Płeszka, Dr Michał Araszkiewicz
Uniwersytet Jagielloński
Język tekstu: polski
Opublikowano: Numer 1(26)/2021, s. 128-131.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.1.128
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 309
Journal of the Polish Section of IVR (ISSN:2082-3304)
Język tekstu: polski
Opublikowano: Numer 1(26)/2021, s. 128-131.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.1.128
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 309
Abstrakt w języku polskim: W tekście rozważono, dlaczego pewne rodzaje bliskich relacji są „niewidzialne” w systemie prawnym. Widzialność może oznaczać publiczne uznanie, rozpoznanie statusu, akceptację społeczną. „Widzialną dla prawa” jest ta bliskość, którą prawodawca uznaje, akceptuje, wspiera, wiąże z nią obowiązki i uprawnienia, np. małżeństwo. Głównym przedmiotem tego opracowania będą jednak te bliskie relacje, które w systemie prawnym są niewidzialne (obscurus) Dwie osoby, faktycznie bliskie sobie, mogą nie być bliskimi w systemie prawnym. Celem niniejszej pracy jest zrozumienie, dlaczego powstają tego rodzaju różnice między prawem a życiem, a dokładniej rzecz biorąc – skąd wynika „niewidzialność” pewnych bliskich relacji w systemie prawnym. W swojej refleksji wesprę się odwołaniami do filmu Tamte dni, tamte noce.
Słowa kluczowe: bliskie relacje, prawo i emocje, postawy prawodawcy
Język artykułu: polski
Opublikowano: Numer 1(26)/2021, s. 112-127.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.1.112
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 238
Abstrakt w języku polskim: Psy, film z 1992 r. w reżyserii Władysława Pasikowskiego z biegiem lat stał się legendą polskiego kina, a także źródłem wielu cytatów i przedmiotem swoistego kultu. Psy, pozostając atrakcyjne komercyjnie, zarysowują także wiele problemów związanych z transformacją ustrojową, otwierając dyskusję dotyczącą przeprowadzonej wówczas weryfikacji oficerów SB.
Akcja filmu rozgrywa się w 1990 roku, w okresie przemian ustrojowych w Polsce po upadku komunizmu. Zanim na pierwszy plan wysuwa się czysto sensacyjna akcja, film w dużej mierze opowiada o reformie MSW i SB, procedurze weryfikacji ich oficerów, a także o ich losach podczas próby odnalezienia się w nowej rzeczywistości. Film pokazuje przy tym, że niezwykle trudno jest przeprowadzić reformy jednocześnie na wielu płaszczyznach: politycznej, gospodarczej i społecznej, i że może to być źródłem kryzysu.
Celem artykułu jest przedstawienie Psów Władysława Pasikowskiego jako filmu ukazującego praktyczne problemy jednego z mechanizmów stosowanych w ramach sprawiedliwości tranzycyjnej, jakim jest procedura weryfikacji. Film, jako artystyczna prezentacja sytuacja poszczególnych funkcjonariuszy poddanych weryfikacji jest punktem wyjścia do refleksji nad sprawiedliwością tranzycyjną i problemem rozliczeń z niedemokratycznym systemem. Artykuł koncentruje się na ogólnym zarysie filmu, ze szczególnym uwzględnieniem komisji kwalifikacyjnych i ich wykorzystania w ramach sprawiedliwości tranzycyjnej. Przedstawiając normatywny model weryfikacji oficerów SB i zestawiając go z obrazem przedstawionym w filmie, autor ukazuje podstawowe problemy moralne i społeczne związane z tego typu mechanizmami.
Słowa kluczowe: Psy Władysława Pasikowskiego, Służba Bezpieczeństwa, weryfikacja, rozliczenia z przeszłością, sprawiedliwość tranzycyjna, dekomunizacja
Język artykułu: angielski
Opublikowano: Numer 1(26)/2021, s. 100-111.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.1.100
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 279
Abstrakt w języku polskim: Artykuł porusza kwestię socjalizacji dzieci za pomocą kultury popularnej. Autorka wychodzi z założenia, że kulturę popularną można traktować jako nośnik wartości i wzorców postępowania, a także jako kluczowy czynnik socjalizacji. Kody, konteksty czy też wartości jakie są przekazywane poprzez filmy animowane, dziecko może później odnosić do otaczającej je rzeczywistości. W ten sposób możliwe jest uczenie się ról w rodzinie, ról zawodowych czy też ról płciowych, które następnie są utrwalane w zabawie. Autorka bada oddziaływanie kultury popularnej poprzez analizę filmów animowanych wyprodukowanych przez wytwórnię Walt Disney Pictures, w których głównymi bohaterkami są księżniczki i w których role płciowe zajmują bardzo dużo miejsca. Zakładając, że płeć jest konstruowana społecznie, to normy płci poznawane są poprzez interakcje z ludźmi oraz kulturę popularną, które przekazują normy i wartości społeczeństwa, w którym żyjemy. Autorka zwraca uwagę na to jak zmieniały się przekazywane wzorce i jaki był ich związek z prawami kobiet. Jednocześnie analizuje wpływ tychże filmów na kulturę prawną – zastanawia się jak filmy animowane wpływają na świadomość prawną i postawy wobec prawa oraz jakie wzorce są przekazywane najmłodszym obywatelom.
Słowa kluczowe: prawa kobiet, socjalizacja, kultura popularna, kultura prawna, socjologia filmu
Język artykułu: polski
Opublikowano: Numer 1(26)/2021, s. 86-99.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.1.86
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 371
Abstrakt w języku polskim: Chociaż prawo konsumenckie dotyczy umów zawieranych przez podmioty prawa prywatnego, często uważa się, że jest instrumentem zasady sprawiedliwości dystrybutywnej, zgodnie z którą instytucje społeczne powinny wspierać członków społeczeństwa znajdujących się w gorszej sytuacji. Celem artykułu jest wykazanie, że pogląd tak jest niewłaściwy. Odwołuje się on do tzw. “argumentu status quo”, wedle którego wykładnia prawa konsumenckiego, jako instrumentu sprawiedliwości dystrybutywnej, może ugruntować obecny, niesprawiedliwy stan rzeczy, a w konsekwencji wzmocnić, aniżeli zlikwidować niesprawiedliwość dystrybutywną. W tym zakresie, prawo konsumenckie jest traktowane jako prawne urzeczywistnienie kultury konsumenckiej, która, nawet jeśli nie niesprawiedliwa z natury, stwarza zagrożenie dla jednostek i ich dobrobytu. Oprócz przedstawienia abstrakcyjnego argumentu, artykuł obrazuje to również żywym przykładem z popkultury – filmem Johna Carpentera – Oni żyją.
Słowa kluczowe: prawo konsumenckie, prawo umów, sprawiedliwość dystrybutywna, Oni żyją
Język artykułu: angielski
Opublikowano: Numer 1(26)/2021, s. 76-85.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.1.76
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 246
Abstrakt w języku polskim: “Lewiatan” Andrieja Zwagincewa to film, który ukazuje świat w stanie natury, bez żadnych szans na zawiązanie Hobbesowskiej umowy społecznej. Film, którego akcja dzieje się na rosyjskich rubieżach, ukazuje losy szanowanego oraz rodzinnego mężczyzny, który stopniowo zostaje pozbawiony wszystkich swoich dóbr ze względu na brak porządku politycznego zdolnego do wprowadzenia prawa i sprawiedliwości. Film ukazuje współczesne “upadłe państwo”, które można zrównać ze stanem natury, gdzie nie ma żadnej prawowitej władzy, a jedynym narzędziem do osiągnięcia swoich celów (w sferze prywatnej i publicznej) jest tylko przemoc. Religia to tylko puste rytuały, które służą utrzymaniu władzy przez skorumpowanych dygnitarzy. Ten świat nie jest w stanie przetrwać bez niewinnych ofiar, kozłów ofiarnych, którym okazuje się być bohater filmu. Artykuł jest prawną i filozoficzną analizą filmu, który korzysta przede wszystkim z teorii umowy społecznej w wersji Hobbesa. Artykuł ukazuje rosyjskie miasteczko jako symbol stanu natury opisanego przez Hobbesa, i wskazuje przyczyny, dla których umowa nie mogła zostać zawarta. Według teorii Hobbesa, w stanie natury pojęcia takie jak sprawiedliwość i niesprawiedliwość nie niosą żadnego sensu. To dlatego w artykule przedstawione są inne, teologiczne oraz antropologiczne pojęcia, które mogą pomóc rozszyfrować znaczenie filmu Zwagincewa.
Słowa kluczowe: Lewiatan, Hobbes, Legendre, Agamben, kryzys, rytuał, religia, prawo
Język artykułu: angielski
Opublikowano: Numer 1(26)/2021, s. 62-75.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.1.62
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 277
Abstrakt w języku polskim: Celem artykułu jest tematyzacja dwóch różnych typów postaw wobec prawa – które w nawiązaniu do M.J. Siemka i L.L. Fullera określam mianem „wschodniej” i „zachodniej”. Zadanie to realizowane jest przez porównawczą interpretację dwóch znanych filmów – tj. Dwunastu gniewnych ludzi (reż. S. Lumet, USA 1957) oraz rosyjski wersji obrazu Lumeta – 12 (reż. N. Michałkow, 2007). Staram się pokazać, że jakkolwiek dzieła te przedstawiają podobne historie, to zachodzą między nimi istotne różnice dotyczące sposobu postrzegania prawa. W wersji amerykańskiej prawo jest systemem mechanizmów, które realnie działają i które traktowane są poważnie. W wersji rosyjskiej prawo stanowi w dużym stopniu coś pozornego, co w rzeczywistości musi być zastąpione przez etykę.
Słowa kluczowe: prawo, szacunek dla prawa, etyka, „Zachód”, „Wschód”, sprawiedliwość, miłosierdzie
Język artykułu: polski
Opublikowano: Numer 1(26)/2021, s. 45-61.
DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.1.45
Ściągnij plik: Download
Liczba ściągnięć: 301